PHAN HIỂN ĐẠO
Danh Nho sĩ-khí
Nâng chén thuốc độc tuẫn-tiết.
Cụ Phan Hiển Đạo là con của cụ Phan-Hiển-Tần sanh quán tại làng
Vĩnh Kim Đông ngày nay là Vĩnh Kim, quận Long-Định, tỉnh Định-Tường.
Dưới triều Tự-Đức thứ 9 (1856) cụ Phan-Hiển-Tần làm quan án sát tại
tỉnh Gia-Định. Lúc bấy giờ triều đình Huế khoa kỳ sắp mở hội cụ án Phan
Hiển Tần có viết một phong thư đưa cho con là Phan-Hiển-Đạo quá giang
ghe bầu ra Huế, đưa thơ này cho cụ Phan-Thanh-Giản, xin gởi con ở chờ dự
kỳ thi.
Lúc bấy giờ cụ Phan-thanh-Giản đương kiêm Hiệp biện đại học sĩ và
kiêm lãnh Bộ thượng thơ tại triều. Thấy Phan-hiển Đạo diện mạo khôi ngô,
lời ứng, đối mẫn tiệp, cụ Phan thanh Giản rất khen.
Kỳ thi này có ba môn, cụ Phan thanh Giản làm chánh chủ khảo thi
được hai môn rồi, Phan-hiển-Đạo làm bài vở rất hay, bỗng đâu có hung tin
ở miền Nam ra tới, cho hay thân mẫu đã từ trần. Cụ Phan thanh Giản lưu
thơ lại, để chờ Phan-hiển-Đạo thi môn thứ ba sợ e đưa hung tin ra thì Phan-
hiển-Đạo vì chữ hiếu mà phải lỡ bước công danh.
Chừng thi qua môn thứ ba thì Phan hiển Đạo đậu được Tấn sĩ đệ nhị.
Lệnh vua truyền ngày sau ban đồ triều phục, đãi yến tân khoa và cho về bái
tổ vinh qui.
Kế tối lại cụ Phan thanh Giản đưa hung tin ấy ra, Phan hiển Đạo
thương xót mẹ không cùng, bèn làm cúc biểu và ghim theo lá thơ tang dâng
lên Đức Vua xin từ khước việc yến tiệc để về cư tang cho mẹ. Qua ngày sau
Đức Vua lâm triều xem cúc biểu và thơ tang của Phan hiển Đạo, nhận thấy
thơ ra trước ngày thi mà sao Phan hiển Đạo không vì chữ hiếu mà ở lại lo
