Bất bình đẳng thu nhập. Chúng ta quan tâm về kích thước của chiếc
bánh và chúng ta cũng quan tâm chiếc bánh đó được chia thế nào. Các nhà
kinh tế học có một công cụ lượng hóa bất bình đẳng thu nhập thành một
con số nhỏ hơn mười được gọi là chỉ số Gini. Chỉ số Gini bằng 0 sẽ thể
hiện sự bình đẳng tuyệt đối - một trạng thái trong đó mỗi công nhân kiếm
được số tiền như nhau. Ngược lại, chỉ số có giá trị 100% thể hiện sự bất
bình đẳng tuyệt đối - một trạng thái trong đó tất cả thu nhập đều do một cá
nhân duy nhất kiếm được. Các nước trên thế giới có thể xếp thành một dãy
liên tục trên trục này. Năm 2000, Mỹ có chỉ số Gini là 41%, trong khi đó
Pháp có chỉ số Gini là 33%, Thụy Điển 25% và Brazil 60%. Theo thước đo
này, trong suốt mấy thập kỷ qua, tình trạng bất bình đẳng thu nhập của Mỹ
ngày càng trở nên trầm trọng hơn (chỉ số Gini của Mỹ là 36,5% năm 1980
và 37,9% năm 1950).
Quy mô chính phủ. Nếu chúng ta định nói đến “chính phủ lớn,” thì ít
nhất chúng ta nên biết chính phủ đó lớn đến mức nào. Một thước đo quy
mô chính phủ tương đối đơn giản là tỷ lệ toàn bộ chi tiêu của chính phủ
(địa phương, bang và liên bang) trên GDP. Chi tiêu chính phủ ở Mỹ xấp xỉ
30% GDP, một tỷ lệ có thể coi là thấp theo những tiêu chuẩn của các nước
phát triển. Chi tiêu chính phủ ở Anh xấp xỉ 40% GDP, còn ở Nhật Bản, tỷ
lệ này là trên 45%; ở Pháp và Thụy Điển là trên 50%. Trong khi đó, Mỹ là
nước phát triển duy nhất mà chính phủ không trả tiền cho những dịch vụ y
tế khổng lồ. Quy mô chính phủ của chúng ta nhỏ hơn và chúng ta cũng
nhận được ít hơn.
Thâm hụt/thặng dư ngân sách. Bất kỳ ai được chứng kiến cuộc bầu cử
tổng thống năm 2000 cũng đều biết một số câu chuyện về thặng dư ngân
sách (sau nhiều chuyện về thâm hụt ngân sách vào thập niên 1980 và
1990). Khái niệm thâm hụt và thặng dư khá đơn giản: Thâm hụt ngân sách
xảy ra khi chính phủ chi tiêu nhiều hơn tổng thu, còn thặng dư ngân sách
thì ngược lại. Câu hỏi thú vị hơn là thâm hụt và thặng dư ngân sách tốt hay
