Hãy nghĩ đến ví dụ khác trong ngành kinh doanh chất thải, một giải pháp
hữu hiệu cho vấn đề nóng lên toàn cầu. Chương trình đạt hiệu quả bằng
cách đặt hạn ngạch cho tổng số lượng chất thải của một số chất gây ô
nhiễm, như CO2 chẳng hạn, rồi sau đó, giao chỉ tiêu này cho mỗi công ty
(hoặc cho toàn bộ quốc gia) một phần trong tổng số chỉ tiêu đó. Các công
ty (hoặc quốc gia) thải ra ít hơn lượng quy định có thể bán lượng quota
thừa ra của mình trên thị trường. Các công ty vượt quá lượng quota phải ra
thị trường mua quyền thải chất thải. Các công ty đó phải trả một cái giá nào
đó. Trên thực tế, họ càng phải tiết kiệm (họ càng phải tìm cách để sản xuất
rẻ hơn), họ sẽ được nhận thêm một phần lợi ích. Đồng thời, các công ty gây
ô nhiễm quá nhiều sẽ phải chịu bất lợi khi so sánh tương quan với các công
ty khác; việc mua quyền xả thải cho phần chất thải vượt quá quy định sẽ trở
thành một phần chi phí kinh doanh của họ.
Thị trường không tự giải quyết các vấn đề của nó (hoặc nếu nó tự giải
quyết được thì đó hẳn không phải là các vấn đề xã hội của thị trường).
Nhưng nếu chúng ta thiết kế các giải pháp với các động lực hợp lý, thì thị
trường sẽ vận hành trôi chảy.
Chúng ta có còn những hàng quán nhỏ vào năm 2050? Chẳng có lý
do nào nói rằng chúng ta phải tuân theo trò may rủi của thị trường. Nhà báo
Anthony Lewis của tờ New York Times gần đây tỏ ra đặc biệt say mê vẻ
đẹp của vùng Tuscany và Umbria của Italy với “những lùm cây ô-liu lấp
lánh ánh bạc, những cánh đồng hoa hướng dương, những vườn nho, những
ngôi nhà xây bằng đá tảng và những kho thóc”. Theo Lewis, các nông trại
nhỏ tuy không mang tính kinh tế trong một nền kinh tế nông nghiệp thuộc
về các doanh nghiệp nhưng dù thế nào chăng nữa, chúng ta vẫn nên gìn giữ
chúng. Anh ta viết: “Italy là bằng chứng sống chứng minh đó là cuộc sống -
một cuộc sống nhân văn - hơn là sự cạnh tranh bất cần phép tắc của thị
trường. Đó là những giá trị nhân văn, văn hoá, thẩm mỹ, cộng đồng khác
biệt với những logic lạnh lùng của lý thuyết kinh tế thị trường.” Không có
luận điểm nào trong kinh tế học nói rằng Lewis sai. Chúng ta có thể bảo vệ
