Giáng sinh - khi mọi người đổ xô đi mua những thứ không cần thiết với
mức giá rẻ hơn rất nhiều so với trước đó vài ngày. Ngược lại, khi chi phí
của một món hàng tăng lên, chúng ta sẽ sử dụng nó ít đi. Mọi thứ trong
cuộc sống cũng vậy, ngay cả thuốc lá và cocain dạng bột. Theo tính toán
của các nhà kinh tế học, giá cocain giảm xuống 10% sẽ khiến số người sử
dụng tăng lên khoảng 10%. Tương tự, khi ngành công nghiệp thuốc lá tăng
giá mỗi bao thuốc lên 34% theo quy định của các bang, số trẻ vị thành niên
hút thuốc đã giảm xuống 1/4, tương đương với khoảng 1,3 triệu người. Tất
nhiên, xã hội cũng tăng thêm các chi phí khác mà giá ghi trên bao thuốc
không phản ánh được. Đứng bên ngoài một tòa nhà khi nhiệt độ ngoài trời
là 170C hiện cũng là một phần của chi phí hút thuốc nơi công sở.
Quan điểm chi phí rộng lớn này có thể giải thích cho những hiện tượng
xã hội rất quan trọng. Một trong những hiện tượng này là tỷ lệ sinh giảm
nhanh ở các nước phát triển. Nuôi một đứa con vào thời điểm hiện nay tốn
kém hơn cách đây năm năm. Nguyên nhân không phải vì chi phí ăn uống
và may mặc cho đứa trẻ cao hơn trước đây. Trên thực tế, những chi phí này
đã giảm, bởi năng suất sản xuất những hàng hóa tiêu dùng thiết yếu như
thực phẩm và quần áo đã tăng cao hơn trước rất nhiều. Thực chất, thực
trạng trên là do chi phí ban đầu của việc nuôi một đứa trẻ ngày hôm nay là
chi phí cho thu nhập khi một cặp vợ chồng, mà thường xuyên là người mẹ,
phải ngừng hoặc giảm thời gian làm việc để ở nhà chăm sóc con cái. Bởi vì
hiện nay cơ hội trau dồi nghiệp vụ chuyên môn của phụ nữ tốt hơn trước
kia nên họ sẽ chịu nhiều tốn kém hơn khi nghỉ làm. Người hàng xóm của
tôi trước là một nhà thần kinh học. Khi sinh đứa thứ hai, cô quyết định nghỉ
ở nhà. Và rõ ràng, chi phí bỏ việc là rất tốn kém.
Trong khi đó, hầu hết những lợi ích kinh tế của việc có một gia đình lớn
dường như không còn tồn tại ở các nước công nghiệp. Những đứa bé từ lâu
không còn phải phụ giúp bố mẹ các việc vặt trong nông trại hoặc tạo thêm
thu nhập cho gia đình (mặc dù khi bé, chúng có thể được dạy cách bán một
vại bia từ máy lạnh). Từ lâu, chúng ta cũng không cần có nhiều con cái để
