tượng nổi bật liên quan đến những biện pháp khuyến khích giáo dục mà tôi
đã viết trong tờ The Economist. Chế độ lương thưởng cho các giáo viên Mỹ
không liên quan gì đến hiệu quả giảng dạy. Các tổ chức công đoàn của giáo
viên Mỹ nhất quyết phản đối bất kỳ hình thức nào trả lương dựa trên việc
đánh giá hiệu quả. Thay vào đó, mức lương ở hầu hết các trường học trên
đất nước được tính dựa trên kinh nghiệm và số năm giảng dạy của giáo
viên - những yếu tố, mà theo các nhà nghiên cứu, không liên quan đến hiệu
quả giảng dạy. Cách tính lương này đã tạo ra những động cơ mà các nhà
kinh tế học gọi là lựa chọn bất lợi. Vì những giáo viên ưu tú cũng là những
người có khả năng làm tốt các nghề khác nên họ có nhiều lý do để từ bỏ
nghề giáo và làm những công việc được trả lương gần với năng suất làm
việc hơn. Còn đối với những giáo viên năng lực kém, các động cơ khuyến
khích họ lại hoàn toàn ngược lại.
Lý thuyết nghe thì thú vị, nhưng những con số thực tế lại khiến người ta
phải ngạc nhiên. Khi điểm kiểm tra được sử dụng làm thước đo đánh giá
năng lực thì các cá nhân xuất sắc nhất lại tránh xa nghề giáo. Các sinh viên
giỏi rất hiếm khi chọn học ngành sư phạm. Trong số những sinh viên theo
học sư phạm, những sinh viên có điểm thi cao thường làm trái nghề sau khi
ra trường. Và trong số những người tham gia giảng dạy, những ai có điểm
kiểm tra cao nhất lại có khả năng rời bỏ nghề này sớm nhất. Không có cơ
sở nào trong lập luận này cho thấy giáo viên Mỹ được trả lương xứng đáng.
Rất nhiều người trong số họ, đặc biệt là những người tài vẫn tiếp tục theo
đuổi sự nghiệp giáo dục, phải chịu tình trạng này bởi vì tình yêu của họ với
công việc. Nhưng vấn đề chung vẫn là: bất kỳ hệ thống nào trả lương như
nhau cho tất cả giáo viên đều tạo ra động cơ lớn, khuyến khích những
người giỏi nhất chuyển sang một công việc khác.
Con người là những sinh vật phức tạp. Họ sẽ làm bất cứ điều gì để cuộc
sống sung túc hơn. Đôi khi, chúng ta rất dễ dự đoán thái độ này ở con
người nhưng đôi khi mọi chuyện lại trở nên vô cùng rắc rối. Các nhà kinh
tế học thường nói về “những động cơ khuyến khích sai lầm”, tức những
