có thể nhìn nhận vấn đề theo một hướng hoàn toàn khác. Định giá cao đồng
nghĩa với việc mất nhiều tuần cho người khác xem nhà, mở cửa và trang trí
dọn dẹp. Nói cách khác, họ sẽ phải làm nhiều việc hơn. Giả sử với tỷ lệ hoa
hồng 3%, nhân viên môi giới có thể dễ dàng kiếm được 8.400 đô-la mà hầu
như chẳng phải làm gì hoặc 9.600 đô-la nhưng phải làm việc trong nhiều
tuần. Nếu là bạn, bạn sẽ chọn cách nào? Dù đứng về phía người mua hay
người bán, động cơ lớn nhất khuyến khích người môi giới vẫn là thực hiện
giao dịch, nhưng giao dịch đó có nhất định phải được thực hiện ở mức giá
có lợi cho bạn không?
Kinh tế học giúp chúng ta đưa các động cơ đi đúng hướng. Như Gordon
Gekko đã phát biểu trên tờ Wall Street Journal, ham lợi là tốt, nhưng hãy
đảm bảo nó có lợi cho bạn. Tuy nhiên, Gekko không hoàn toàn đúng. Thói
hám lợi có thể rất xấu. Trên thực tế, một trong những vấn đề thú vị nhất của
kinh tế học là tình huống mà trong đó các cá nhân duy lý hành động vì lợi
ích lớn nhất của mình lại làm những thứ khiến mọi thứ trở nên tồi tệ hơn.
Và điều đáng nói là, hành vi của họ hoàn toàn hợp lý.
Ví dụ điển hình là hành vi của các tù nhân, một kiểu mẫu hành vi được
tính toán từ trước và có ảnh hưởng rất lớn. Giả sử, hai người bị bắt vì bị
tình nghi là thủ phạm giết người. Ngay lập tức, họ bị tách ra hỏi cung riêng.
Các bằng chứng chống lại họ chưa đủ mạnh và cảnh sát hy vọng họ sẽ thú
tội. Thực tế, các nhà cầm quyền còn sẵn sàng đi đến một thỏa thuận có lợi
nếu một trong hai người phản bội, nói người kia là kẻ gây tội.
Nếu không ai nhận tội, cảnh sát sẽ buộc cả hai vào tội sở hữu vũ khí trái
phép và hai người sẽ nhận mức án năm năm tù. Nếu cả hai nhận tội, mỗi
người sẽ nhận bản án 25 năm tù. Còn nếu một người phản bội lại người kia,
kẻ chỉ điểm sẽ nhận bản án nhẹ hơn là ba năm tù với tội danh tòng phạm
còn anh bạn khốn khổ của anh ta sẽ chịu án chung thân. Theo bạn, điều gì
sẽ xảy ra?
