Thatcher đã thử lấy “thuế thân” làm thuế tối ưu. Và chuyện gì đã xảy ra?
Những người dân Anh làm náo loạn trên đường phố trước viễn cảnh người
giàu cũng trả cùng một mức thuế như người nghèo, ông chủ cũng trả thuế
bằng những người đi làm thuê. Rõ ràng, cái hay trong kinh tế không phải
lúc nào cũng cái hay trong chính trị.
Không phải tất cả lợi ích được tạo ra đều ngang bằng nhau. Một trong
những công cụ đấu tranh chống đói nghèo lớn nhất trong những năm qua là
tín thuế (EITC). Đây là ý tưởng mà các nhà kinh tế học đã theo đuổi trong
hàng chục năm trời, bởi vì nó tạo ra một bộ công cụ khuyến khích tốt hơn
nhiều so với các chương trình phúc lợi xã hội. Đối tượng thụ hưởng chính
của hầu hết các chương trình này là những người không làm việc. Nhưng
tín thuế EITC lại hoạt động trên nguyên tắc ngược lại: sử dụng hệ thống
thuế thu nhập để trợ cấp cho những công nhân lương thấp nhằm nâng tổng
thu nhập của họ lên trên mức đói nghèo. Một người lao động kiếm được 11
nghìn đô-la mỗi năm và là người kiếm tiền chính trong một gia đình có thể
nhận thêm 8 nghìn đô-la thông qua tín thuế EITC. Ý tưởng này là “làm
việc, trả tiền”. EITC tạo động cơ làm việc rất lớn cho các cá nhân, khuyến
khích họ tham gia vào lực lượng lao động, nơi họ có thể học hỏi và tích lũy
kỹ năng để dần tiến đến những công việc được trả lương cao hơn. Tất
nhiên, chương trình này cũng gặp phải thách thức riêng. Không giống như
phúc lợi xã hội, tín thuế EITC không thể giúp gì cho những cá nhân hoàn
toàn không có khả năng tìm việc làm. Và trên thực tế, có lẽ, đó mới là
những người cần giúp đỡ nhiều nhất.
Nhiều năm trước đây, khi tôi chuẩn bị tốt nghiệp, tôi đã viết một bài luận
về những suy nghĩ của tôi đối với vấn đề tại sao vẫn còn rất nhiều người
phải ngủ ngoài đường trong một quốc gia có thể đưa con người lên mặt
trăng. Một phần của vấn đề này nằm ở quyết tâm chính trị: Chúng ta có thể
có xóa bỏ tình trạng vô gia cư trong tương lai nếu chúng ta đưa vấn đề này
trở thành vấn đề ưu tiên của quốc gia. NASA đã giành được sự ưu ái đó rất
dễ dàng. Những quả tên lửa tuân theo các định luật vật lý không thay đổi.
