mỏ để mua vũ khí. Không có gì ngạc nhiên khi ở Angola, cứ ba đứa trẻ lại
có một đứa chết trước 5 tuổi và tuổi thọ trung bình của người dân chỉ là 42
tuổi. Đây không phải là những nước có nền kinh tế thị trường thất bại, mà
là những nước chính phủ không phát triển và duy trì được những thể chế
cần thiết để hỗ trợ nền kinh tế thị trường. Một báo cáo gần đây của Chương
trình Phát triển Liên hợp quốc đã khẳng định, tình trạng đói nghèo của thế
giới phần lớn là do hoạt động yếu kém của bộ máy chính phủ. Bản báo cáo
kết luận, nếu không có sự điều hành tốt từ chính phủ, chúng ta sẽ không thể
trông đợi vào sự phát triển kinh tế nhỏ giọt và một loạt các chiến lược khác.
Chưa có một ai thích các trọng tài, nhưng các trận đấu của giải Ngoại
hạng Anh hay World Cup sẽ không thể diễn ra mà không có họ. Vậy đâu là
những nguyên tắc đối với một nền kinh tế thị trường chức năng? Đầu tiên,
chính phủ xác lập và bảo vệ quyền sở hữu. Bạn sở hữu những thứ như nhà
cửa, ô tô, bàn ghế, quần áo, sách vở, v.v... Trong giới hạn hợp lý, bạn có thể
làm gì tuỳ thích với những tài sản đó. Bạn có thể bán nó hoặc cho thuê,
hoặc dùng nó làm tài sản thế chấp. Quan trọng hơn, bạn có thể tiến hành
đầu tư vào tài sản của mình và hoàn toàn tin tưởng rằng lợi nhuận từ khoản
đầu tư đó sẽ thuộc về bạn. Hãy tưởng tượng một thế giới, mà ở đó, bạn
dành cả kỳ nghỉ hè chăm sóc vụ ngô, rồi người hàng xóm lái chiếc máy gặt
đập liên hợp của anh ta tạt ngang qua, vẫy tay chào vui vẻ và thu hoạch
toàn bộ vụ ngô đó của bạn. Ví dụ này có chút gì gượng ép không? Nếu bạn
là một nhạc sĩ, bạn sẽ khẳng định ngay là “Không!” bởi vì điều đó chính là
những gì mà trang cung cấp nhạc trực tuyến Napster đã làm khi cho phép
người nghe tải nhạc mà không phải trả bất kỳ khoản phí nào cho các nhạc sĩ
sáng tác hoặc các công ty thu âm sở hữu bản quyền. Ngành công nghiệp âm
nhạc đã thắng kiện và Napster phải bồi thường vì đã tạo điều kiện cho hành
vi sao chép bất hợp pháp.
Quyền sở hữu không chỉ áp dụng đối với nhà cửa, xe hơi mà cho bất kỳ
loại tài sản nào thuộc quyền sở hữu của cá nhân bạn, trong đó có quyền sở
hữu ý tưởng, tác phẩm nghệ thuật, công thức, phát minh và thậm chí cả quy
