Người ta đã thử cả rồi, cha Zea nói. Ở tất cả các thuộc địa bị
cấm viết cả truyện hư cấu. Nhưng mọi người rất ngoan cố, và quyền
lực thiêng liêng của nhà thờ cũng có giới hạn. Đất này là thế. Ông tự
hỏi, liệu nam tước vẫn còn gặp mặt ngài La Condamine
danh tiếng
nữa không.
(La Condamine: Charles-Marie de La Condamine (1701-1774 ) nhà toán học và
thiên văn học Pháp)
Humboldt lắc đầu.
Nhưng tôi vẫn gặp, Bonpland nói. Ông cụ ấy từng
cãi nhau với
đám bồi bàn trong Cung Hoàng gia
(Cung Hoàng gia: (Le Palais-Royal) là một
cung điện ở quận 1 Paris, nơi Hội đồng quốc gia Pháp làm việc, cánh Tây là nhà hát Comédie-
Francaise và Hội đồng Hiến pháp, cánh Đông là văn phòng Bộ Văn hóa)
Đúng ông ấy đấy, cha Zea nói. Ở đây thỉnh thoảng có người
lớn tuổi còn nhớ đến ông ấy. Trong đó có cả một bà vì dùng thuốc
của một tay bác sĩ tồi mà già khọm đi, song không chết được, trông
rất kinh sợ. Chuyện về họ đáng nghe lắm, cha Zea muốn được kể lại.
Humboldt thở dài.
Ngày ấy, cha Zea nói, Viện hàn lâm cử ba nhân viên trắc đạc cừ
khôi nhất là La Condamine, Bouguer
và Godin
(Bouguer: Pierre Bouguer
(1698-1758) nhà thiên văn, trắc địa và vật lý Pháp. Godin: Louis Godin (1704-1760) nhà
thiên văn Pháp)
đến đây xác định chiều dài kinh tuyến của xích đạo.
Chủ yếu vì lý do mỹ học mà người ta định bác lại luận đề xấu xí của
Newton rằng quả đất do quay mà bẹt xuống. Cha Zea chăm chú
nhìn lên bàn vài giây. Một con bọ to tướng đậu vào trán cha.
Bonpland bất giác đưa tay ra, rồi khựng lại và rút tay về.
Đo đường xích đạo, cha Zea tiếp. Nghĩa là vẽ ra một đường ở
nơi chưa bao giờ có đường nào cả. Không biết mọi người đã đi xem
xét ngoài đó chưa ? Ở nơi khác có đường. Ông lấy cánh tay xương
xẩu chỉ ra cửa sổ, bụi cây và cây cối đầy côn trùng bay quanh: Ở đây
thì không !
