rừng có ý nghĩa gì, và sáng nào dậy cũng ngạc nhiên là mình vẫn
sống, có lẽ người đó sẽ đánh giá sự việc khác đi.
Một sự hiểu nhầm, Humboldt nói, có ai định phê phán gì đâu.
Có chứ, Bonpland nói. Anh muốn biết vài chuyện. Anh sững
lại, không tin là Humboldt vừa đá vào mình. Con vẹt nhìn từ người
này qua người kia, nói gì đó và đợi.
Đúng thế, Humboldt nói, anh không muốn tỏ ra bất lịch sự.
Con vẹt có vẻ như suy nghĩ rồi nói một câu dài.
Humboldt chìa tay ra, con vẹt mổ vào tay anh rồi quay đi như
bị xúc phạm.
Trong lúc hai người da đỏ lái chiếc thuyền của họ qua những
đoạn nước xiết, Humboldt và Bonpland trèo lên núi đá hoa cương
phía trên trạm truyền giáo. Nghe nói trên độ cao này có một hang
mộ cổ. Gần như không có chỗ đặt chân, chỉ bám được vào những
khối tinh thể đá chìa ra. Lên đến đỉnh, ngoại trừ những lúc mất tập
trung để xua muỗi, Humboldt lấy bút ra viết một đoạn văn tuyệt
hảo mô tả những đoạn nước xiết, sắc cầu vồng bắc qua sông và ánh
bạc ẩm ướt của không gian diệu vợi. Rồi họ chấp chới đi qua chóp
đá sang đỉnh bên cạnh và đến cửa hang.
Phải đến hàng trăm xác người, mỗi xác trong một cái giỏ đan
bằng lá cọ, đôi tay xương ôm lấy đầu gối, đầu gục xuống ngực.
Những xác cũ nhất đã hoàn toàn thành bộ xương, còn lại là nhiều
cấp độ phân hủy: những rẻo da như bằng giấy, nội tạng khô vón
cục, mắt teo đen như hột quả. Người ta đã cạo thịt khỏi xương nhiều
xác chết. Tiếng rì rào của sông không vọng lên tới đây; không gian
yên tĩnh đến nỗi họ nghe cả tiếng mình thở.
Ở đây yên bình quá, Bonpland nói, không như trong hang kia.
Ở đó có người chết, còn đây là các cơ thể. Ở đây người ta cảm thấy
