phép tham gia khám người, vì mục đích khoa học. Ông tìm được bạc
trong tóc, dưới nách, trong mồm và cả trong hậu môn những người
đàn ông đó. Ông ghê sợ việc này, Humboldt nói với giám đốc mỏ là
ông Femando Garcia Utilia đang mơ màng ngắm ông khám rốn một
thằng bé; duy nhất chỉ vì khoa học đòi hỏi. Không thể khai thác tài
nguyên dưới lòng đất sâu một cách trật tự mà không đi ngược với lợi
ích riêng tư của công nhân. Ông nhắc lại câu đó để Gomez chép.
Ngoài ra, nên cải thiện hầm mỏ, có quá nhiều tai nạn xảy ra.
Ở đây có đủ người, Femando nói. Ai chết, sẽ có người thay.
Humboldt hỏi, ông đã đọc Kant chưa.
Một ít, Femando nói. Nhưng ông không nhất trí. Ông ưa
Leibniz
hơn
(nhà bác học người Đức ở các lĩnh vực: triết, toán, lý, lịch sử, luật, tôn giáo và
ngoại giao).
Tổ tiên ông là người Đức nên ông hiểu tất cả những viễn
tưởng tuyệt vời đó.
Hôm họ đi tiếp, hai quả khinh khí cầu neo tròn xoe và sáng rực
treo cạnh mặt trời. Đó là mốt hiện nay, Gomez kể, ai có tên tuổi và
lòng dũng cảm cũng muốn được lên không trung một lần.
Trước đây nhiều năm ông đã thấy chiếc khinh khí cầu đầu tiên
trên bầu trời Đức, Humboldt nói. Hạnh phúc thay cho ai được bay
hồi đó. Khi nó không còn là ma thuật nữa, song cũng chưa phải
chuyện thường nhật. Như khám phá ra ngôi sao mới vậy.
Gần tới Cuemavaca, một người Bắc Mỹ trẻ tuổi bắt chuyện với
họ. Anh ta có bộ râu xoắn cầu kỳ, tên là Wilson và viết bài cho Biên
niên ký Philadelphia.
Bây giờ thì quá đủ rồi, Humboldt nói.
Tất nhiên Hợp chủng quốc khuất trong bóng của người láng
giềng lớn, Wilson nói. Nhưng trên quốc gia non trẻ ấy, công chúng
