Ông cũng không thể phản bác hoàn toàn, Humboldt nói. Ông
phẩy tay, lập tức viên thư ký ngừng ghi chép. Quá trình tái lập trùm
lên châu Âu như một tấm màn. Ông không thể giấu là nguyên nhân
cũng ở anh trai mình. Những hy vọng thời thanh xuân của ông ta đã
xa xăm mờ ảo đi. Một bên là sự chuyên chế, bên kia là nền tự do của
bọn ngu tối. Họ từng chứng kiến, ba người đàn ông đứng ngoài phố
thì đã bị coi là tụ tập. Nhưng nếu ba mươi người làm lễ gọi hồn
trong phòng hậu thì chả sao cả. Hàng chục kẻ ba hoa rao giảng về tự
do trong khắp nước và được nuôi sống bởi những người cả tin.
Châu Âu đã thành sân khấu của ác mộng, và không ai tỉnh ra được
khỏi đó nữa. Trước đầy vài năm ông chuấn bị một chuyến đi Ấn Độ,
đã có đủ tiền, mọi dụng cụ và kế hoạch. Lẽ ra đó phải là đỉnh cao
của những hoạt động của đời ông. Nhưng người Anh đã cản trở.
Không ai muốn chứa chấp một kẻ thù của chế độ nô lệ trong nước
mình. Ở châu Mỹ Latinh thì lại xuất hiện hàng chục quốc gia mới,
không có nghĩa lý và mục đích.
Sự nghiệp của của bạn ông, Bolivar
(Simon Jose Antonio de la Santisima
Trinidad Bolivar Palacios y Blanco – 1783-1830: anh hùng dân tộc, và chiến sĩ đấu tranh cho độc lập
tự do Nam Mỹ)
, thế là sụp đổ. Các vị khách có biết chiến sĩ tự do ấy gọi
ông là gì không ?
Ông im lặng. Một lát sau mọi người mới hiểu ra là ông chờ câu
trả lời.
Là gì cơ, Gauss hỏi.
Người đích thực phát hiện ra Nam Mỹ ! Humboldt mỉm cười
nhìn vào tách trà. Có thể đọc chuyện đó trong cuốn Nam tước
Humboldt của Gomez. Một cuốn sách không được coi trọng đúng
mức. À, ông nghe nói là giáo sư hiện nay đang nghiên cứu toán xác
suất ?
Thông kê tử vong, Gauss nói. Ông nhấp một ngụm trà, nhăn
mặt và đẩy tách trà xa hết tầm tay với. Người ta cứ tưởng là quyết
