hơn; ông khoái chí khi thấy Humboldt quên không tính đến độ giãn
của sợi dây treo kim.
Trong ánh sáng đèn dầu, Gauss quan sát sự dao động đó hàng
giờ liền. Không một tiếng động nào truyền tới đây. Giống như
chuyến đi khinh khí cầu ngày xưa với Pilâtre cho ông thấy không
gian là gì, một ngày nào đó ông
sẽ
ngộ ra sự xáo động trong tim của
thiên nhiên, người ta không cần leo lên núi hay cực nhọc lặn lội qua
rừng già, ai quan sát cây kim này, người đó thấu thị ruột gan thế
giới. Đôi lúc suy nghĩ của ông lan man đến gia đình. Ông nhớ
Eugen, và Minna không khỏe từ khi ông đi khỏi nhà. Thằng út sắp
học xong. Nó cũng chẳng đặc biệt thông minh, có lẽ sẽ không lên đại
học. Người ta phải chấp nhận thôi, không được phép đánh giá con
người cao hơn thực tế. Ít nhất thì mối đồng cảm của ông với Weber
ngày càng tốt lên, và vừa mới đây thôi, một nhà toán học Nga gửi
cho ông bản luận văn, trong đó có phỏng đoán là hình học Euclid
không đúng và các đường song song giao nhau. Từ khi ông viết lại
là chẳng ý tuồng nào trong đó mới đối với ông, người Nga cho ông
là một kẻ ngạo mạn. Nghĩ đến chuyện ai đó xuất bản những gì mà
mình đã biết từ lâu là ông thấy nhói trong lòng một cách lạ lùng.
Vậy là ông phải sống đến cái tuổi này để hiểu ra thế nào là tham
vọng. Có nhiều lần trong khi chăm chú quan sát cây kim và không
dám hít thở vì sợ quấy đảo bản khiêu vũ thầm lặng của nó, ông thấy
mình như một nhà ảo thuật thời hồng hoang, như một nhà giả kim
trong một bức khắc đồng. Nhưng, tại sao không ? Scientia Nova
(khoa học mới)
sinh ra từ ảo thuật, và nó luôn
ít nhiều mang chút ảo
thuật trong mình.
Ông cẩn thận mở bản đồ nước Nga ra. Phải đặt những căn
phòng như kiểu này ở khắp miền đất hoang vu của Siberia, với
những nhân viên đáng tin cậy và có đủ hiểu biết để chăm sóc các
dụng cụ, ngồi được hàng giờ trước kính viễn vọng và sống một cuộc
đời tĩnh lặng, cẩn trọng. Humboldt có tài tổ chức, thậm chí có thể
làm được cả việc này. Gauss suy nghĩ. Khi ông vừa làm xong danh
