không được thật là cương nghị, anh nghĩ thầm, chính nỗi ngờ vực đó làm
anh đau khổ nhất. Ta không phải là cùng một chất gỗ người ta đẽo nên
những trang anh kiệt, vì ta còn lo sợ rằng tám năm bỏ ra kiếm miếng ăn lại
làm mất của ta cái nghị lực cao siêu khiến nó người ta làm nên những sự
nghiệp phi thường.
CHƯƠNG XIII
ĐÔI BÍT TẤT THÊU RUA
Một cuốn tiểu thuyết: Tức là một tấm gương người ta kéo đi suốt dọc một
con đường.
SAINT-REAL [85]
Khi Julien trông thấy những di tích điêu tàn kỳ thú của ngôi nhà thờ cũ ở
Vergy, anh nhận thấy rằng từ hôm kia anh không hề một lần nào nghĩ đến
bà de Rênal. Hôm nọ lúc ra đi, người đàn bà đó đã nhắc nhở cho ta sự cách
biệt muôn trùng giữa đôi bên, bà ta đã đối xử với ta như đứa con nhà thợ
thuyền. Chắc hẳn bà ta định tỏ rõ cho ta thấy bà hối hận vì đã để yên bàn
tay của bà cho ta hôm trước... Kể ra thì bàn tay ấy đẹp thật! Biết bao vẻ mê
ly! Biết bao vẻ cao quý trong những khóe mắt của người đàn bà đó.
Khả năng làm giàu với Fouqué khiến cho những lý luận của Julien được có
phần lưu loát, không đến nỗi luôn luôn bị phá hoại như trước bởi sự căm
giận và bởi cái tư tưởng khốc liệt về nỗi nghèo hèn của mình trước mắt
thiên hạ. Như được đứng trên một mỏm cao, anh có thể phán đoán, và như
bao quát được cả cảnh nghèo nàn cùng cực và cảnh sung túc mà anh vẫn
còn gọi là giàu có. Anh chưa đến cái độ lấy con mắt nhà triết lý mà phán
đoán tình huống của mình, nhưng anh đã có đủ sáng suốt để tự cảm thấy
khác sau cuộc du hành nhỏ của anh trên núi.
