Besancon không những chỉ là một trong những thành phố xinh đẹp của
nước Pháp, nó còn đầy dẫy những người có khí phách và có trí tuệ. Nhưng
Julien chỉ là một anh nhà quê bé mọn và không có phương tiện gì để lại gần
những người lỗi lạc.
Anh đã lấy ở nhà Fouqué một bộ áo thường dân trung lưu, và chính trong
cái bộ y phục đó mà anh đi qua các điếu kiều. Đầu óc còn đầy những
chuyện lịch sử trận hãm thành 1674, anh muốn thăm các chiến lũy và thành
trì, trước khi vào giam thân trong chủng viện. Hai ba lần anh suýt bị lính
canh bắt giữ; anh đi vào những nơi mà đội công binh cấm công chúng
không được vào, để họ bán mỗi năm từ mười hai đến mười lăm quan tiền
cỏ khô.
Tường cao, hào sâu, vẻ ghê gớm của các cỗ súng đại bác đã làm anh mê
mải trong bao nhiêu tiếng đồng hồ rồi bỗng anh chợt đi qua của hàng cà
phê viết bằng đại tự bên trên hai cái cửa lớn mênh mông, nhưng anh vẫn
không tin mắt mình. Anh cố khắc phục sự nhút nhát; anh đánh liều bước
vào, và thấy mình ở trong một gian phòng dài đến ba bốn chục bước, và
trần nhà cao ít ra là hai chục pied. Ngày hôm đó, cái gì cũng làm cho anh
ngạc nhiên mê mẩn.
Có hai đám bi-a đương dở cuộc. Những gã bồi phòng rao các điểm lên. Các
người chơi thì chạy chung quanh bàn bi-a chật ních người xem. Những làn
khói thuốc lá phun ra từ miệng tất cả mọi người, bao phủ họ trong một đám
mây xanh lam. Tầm vóc cao lớn của những người đó, đôi vai tròn trùng
trục của họ, dáng đi nặng nề, những chòm râu má to tướng của họ, những
bộ áo redingote phủ trên người họ, tất cả đều làm cho Julien chú ý. Những
đứa con cao quý của cố đô thành Bisontium [151] đó hễ nói là gào thét; họ
làm ra vẻ những chiến sĩ dữ dội. Julien ngây người thán phục; anh nghĩ đến
sự mênh mông và vẻ huy hoàng của một đô thành lớn như những
Besancon. Anh không thấy có đủ can đảm để hỏi những ông tướng mắt
nhìn kiêu hãnh đứng rao các điểm bi-a kia để xin một chén cà phê.
