thiện của người có đạo cơ đốc. Ở chủng viện, có một cách ăn một quả trứng
nguyên vỏ [175] , nó báo hiệu những tiến bộ trong đời sống sùng tín.
Bạn đọc, có lẽ đương mỉm cười, xin hãy nhớ lại tất cả những lỗi lầm, khi ăn
một quả trứng, của tu sĩ Delille [176] được mời đến ăn bữa sáng ở nhà một
bà lớn trong triều vua Louis XVI.
Trước hết, Julien tìm cách đạt tới tình trạng non culpa [177] , là tình trạng
của một anh sinh đồ trẻ mà dáng dấp đi đứng, cách cử động hai cánh tay,
đôi mắt... , thật quả không tỏ một chút gì là xã giao thế tục, nhưng chưa
biểu hiện ra con người miệt mài với ý nghĩ về đời sống bên kia và cái hoàn
toàn hư không của đời sống này.
Luôn luôn Julien thấy viết bằng than, trên các bức tường của hành lang,
những câu thế này: Sáu chục năm thử thách có nghĩa lý gì, nếu đem ra bắc
đồng cân với thiên niên vạn đại lạc thú hoặc thiên niên vạn đại dầu sôi nơi
hỏa ngục! Anh không coi khinh những câu đó nữa, anh hiểu rằng cần phải
có những câu đó luôn luôn trước mắt. Ta sẽ làm gì trong suốt cuộc đời ta?
Anh tự hỏi, ta sẽ bán cho các tín đồ một chỗ đứng trên thiên đường. Làm
cách nào cho họ trông thấy chỗ đứng đó? Bằng sự khác nhau giữa cái vẻ bề
ngoài của ta với của một người thế tục.
Sau bao nhiêu tháng dùi mài tu luyện không giây phút nào ngơi, Julien vẫn
còn cái vẻ suy tưởng. Cách anh đưa con mắt và chuyển làn môi không báo
hiệu tấm lòng tín ngưỡng mặc nhiên và sẵn sàng tin bất cứ cái gì và bênh
vực bất cứ cái gì, dù có phải chịu khổ hình tuẫn nạn. Julien lấy làm tức giận
thấy bị thua kém trong loại đó so với những anh nhà quê thô bỉ nhất. Bọn
họ không có vẻ suy tưởng, là có những lý do rất đúng.
Anh chẳng quản công lao khó nhọc để đạt tới cái tướng mạo tín ngưỡng
nhiệt tâm và mù quáng, sẵn sàng tin mọi thứ, chịu đựng mọi thứ, mà người
ta thấy rất nhiều trong các nhà tu kín ở Ý và Guerchin [178] đã để lại cho
