hồng hào, mắt sáng và chẳng có biểu hiện gì khác hơn là một vẻ hung dữ
của lợn lòi” , tên thứ ba người bé nhỏ, nước da vàng, vẻ hơi điên, vừa bước
vào đến cửa đã nói oang oang, thiên hô bát sát, một tên nữa là một đại nhân
mà tất cả kiến thức chỉ là “biết nổi giận với một kẻ đi hầu”... Thiết tưởng
chỉ mấy nét bút trên đây cũng đủ nói lên tất cả giá trị của những ngài quý
tộc âm mưu đại sự đó!
Tuy nhiên, ngoan ngạnh là thế, bọn quý tộc cung đình kia cũng không tránh
khỏi sức hút của cái quỹ đạo tư sản nó đã trở thành quy luật xã hội của thời
đại. Cho nên, hầu tước de La Mole, mặc dầu dè bỉu cái nghề công thương,
cũng vẫn phải mượn tên người mà ném tiền vào những công việc kinh
doanh đầu cơ ám muội về tài chính ở thị trường hối đoái. Chẳng hạn như
khi được tin ngày mai có thể có đảo chính thì lập tức ông ta bán tống đi
phiếu thực lợi quốc gia. Và một điều đặc biệt có ý nghĩa là cái việc ông ta
long trọng tiếp đón gã tư sản Valenod mà ông ta dự định vận động đưa vào
hàng tỉnh trưởng để làm vây cánh cho bọn ông ta.
***
Nhưng, chưa nói đến giai cấp tư sản, giai cấp quý tộc còn có một địch thủ
gần gũi hơn vì nó cũng là đồng minh của họ, đó là Nhà thờ cơ đốc giáo
chịu sự chi phối của Rôme. Hai bên vừa cấu kết với nhau mà lại vừa kèn
cựa lẫn nhau. Dưới thời Trùng hưng, giới tu hành tổ chức ra Hội Thánh
(Congrégation) giăng mạng lưới khắp nơi không phải chỉ để phục hồi tôn
giáo mà còn xen cả vào đấu tranh xã hội và chính trị. Ở nhiều nơi, như ở
Besancon, nó trở thành một lực lượng có khi chi phối cả đời sống chính trị
ở địa phương. Và điều đặc biệt là, ở thời đại tư sản, Nhà thờ cũng không
tránh khỏi vòng cương tỏa của đồng tiền, nghĩa là bên cạnh sự thờ Chúa nó
cũng tôn thờ cả đồng tiền, mà có lẽ sự tôn thờ thứ hai này lại mãnh liệt hơn
vì nó thiết thực.
Với con mắt của một nhà văn hiện thực duy vật và vô thần, Stendhal căm
phẫn vạch trần bộ mặt thật của bọn người khoác áo chùng đen. Như vậy
