đến Virgile, Horace, Cicéron... Những cái tên đó, Julien nghĩ bụng, đã làm
cho ta bị con số 198. Ta chả còn sợ thiệt hại gì nữa, ta hãy cố trả lời cho
xuất sắc. Anh thành công. Vị giáo chủ, vốn cũng là tay cổ học cừ khôi, lấy
làm vui thích lắm.
Ở bữa tiệc trên tỉnh, một thiếu nữ, người có danh tiếng và có thực tài, đã
đọc thuộc lòng bài thơ La Madeleine [200] . Ông giám mục đương nói
chuyện văn chương và quên phắt ngay cha Pirard và tất cả mọi công việc
để bàn luận với anh sinh đồ vấn đề tìm xem Horace xưa kia giàu hay
nghèo. Vị giáo chủ dẫn nhiều bài nhạc thi, nhưng đôi khi trí nhớ của ông
lười làm việc, và ngay tức khắc Julien đọc thuộc toàn bài thơ, với một vẻ
rất nhũn nhặn; điều làm ông giám mục chú ý, là Julien vẫn không ra khỏi
cái giọng nói chuyện bình thường, anh đọc vài ba chục câu thơ La tinh,
chẳng khác gì nói chuyện về những điều xảy ra trong trường. Hai người nói
lâu về Virgile, về Cicéron. Cuối cùng, vị giáo chủ không thể nào không
khen ngợi anh sinh đồ trẻ tuổi.
— Không thể nào có ai học hành giỏi giang hơn thế này được.
— Bẩm Đức Cha, Julien nói, chủng viện của người có thể cung hiến cho
người một trăm chín mươi bảy sinh đồ còn xứng đáng được người hạ cố
ban khen hơn.
— Thế là thế nào nhỉ? Vị giáo chủ nói, ngạc nhiên về con số kia.
— Con có thể dẫn một bằng chứng chính thức để xác minh cái điều con
vừa có vinh dự được nói trước mặt Đức Cha.
Ở kỳ sát hạch hàng năm của chủng viện, cũng đúng là trả lời về những vấn
đề đương làm cho con lúc này được Đức Cha tán thưởng, con đã được
đứng số thứ 198.
— Á! đây là con cưng của cha Pirard, ông giám mục vừa kêu lên, vừa cười
và nhìn ông de Frilair, đáng lẽ ta phải ngỡ trước rồi mới phải, nhưng cuộc
