dã, ở nơi duy nhất có những cái đó trong nước Pháp, tức là ở một tầng gác
thứ tư nhìn ra Champs-Élysées [220] . Ấy thế mà tớ cũng hãy còn trù tính
xem có nên bắt đầu sự nghiệp chính trị của tớ, trong khu phố Roule, bằng
cách nộp bánh thánh cho giáo khu không đấy.
— Ví thử là thời Bonaparte thì cậu đã không đến nỗi gặp tất cả những
chuyện đó, Falcoz nói với đôi mắt long lanh tức giận và nhớ tiếc.
— Cho là thế đi, nhưng tại sao cái nhà ông Bonaparte của cậu lại không
biết ngồi yên chỗ? Tất cả những cái tớ phải chịu đựng hiện nay chính là do
ông ta đã gây nên.
Đến đây, sự chú ý của Julien tăng lên gấp bội. Anh đã hiểu ngay từ câu đầu
tiên là cái nhà ông Falcoz Bonaparte chủ nghĩa là bạn cũ ngày nhỏ của ông
de Rênal, bị ông này hắt hủi năm 1816, và nhà triết học Saint-Giraud chắc
hắn là anh em ruột của viên trưởng phòng ở toà hành chánh tỉnh S đã khéo
thầu được giá rẻ những ngôi nhà của các thị xã.
— Và tất cả cái đó, chính là Bonaparte nhà cậu đã gây ra, Saint-Giraud nói
tiếp. Một người lương thiện vô hại nhất trần đời, với bốn chục tuổi đầu và
năm chục vạn quan, không thể cư trú ở tỉnh lẻ và tìm được sự yên ổn ở đó;
bọn tu sĩ và quý tộc của ông ta làm cho y phải bán xới.
— Ô! Cậu đừng nên nói xấu ông ấy, Falcoz kêu lên, chưa bao giờ nước
Pháp được các dân tộc quý mến cao độ bằng trong mười ba năm trời ông
cầm quyền thống trị. Hồi đó trong tất cả mọi việc người ta làm đều có tính
cách lớn lao.
— Ông Hoàng đế của cậu, mà quỷ dữ bắt đi cho anh em thoát nợ, con
người bốn mươi tư tuổi trả lời, chỉ vĩ đại trên các chiến trường, và khi ông
ta chỉnh đốn được tài chính vào hồi 1802. Từ đó về sau tất cả hành vi của
ông ta có nghĩa gì? Với các nội thần, các nghi thức phù hoa và các cuộc
chiêu đãi của ông ở điện Tuileries, ông đã tái bản tất cả những trò ngô nghê
