Ta đã làm được cái gì khó khăn để được quyền phê phán những người cùng
khổ, họ đã, một lần trong đời, dám và bắt đầu hành động? Ta giống như
một người đứng dậy khỏi bàn ăn, kêu lên: Ngày mai ta sẽ không ăn nữa; cái
đó sẽ không ngăn cản được ta cứ khỏe mạnh và lanh lẹ như hôm nay. Ai mà
biết được cái điều người ta cảm thấy ở giữa chừng một hành động lớn lao
[324] ?... Những tư tưởng cao xa đó bị quấy rối bởi sự xuất hiện bất ngờ
của cô de La Mole, đương bước vào thư viện. Anh đương cảm thán về
những đức tính lớn của Danton, Mirabeau, Carnot, những con người đã
không để ai thắng nổi, đến nỗi mắt nhìn cô de La Mole mà anh chẳng nghĩ
gì đến cô, chẳng chào và hầu như chẳng trông thấy cô nữa. Mãi về sau, khi
đôi mắt mở to của anh nhận thấy sự có mặt của cô, thì nhỡn quang của anh
bỗng lờ đờ hẳn đi. Cô de La Mole nhận xét thấy điều đó và lấy làm chua
xót.
Cô hỏi anh, nhưng cũng chẳng ăn thua gì, một quyển của bộ Lịch sử nước
Pháp của Vély [325] , để ở ngăn cao nhất, bắt buộc Julien phải đi tìm cái
thang lớn nhất trong hai cái thang. Julien đã đem cái thang lại; anh đã tìm
quyển sách, đã đưa cho cô, mà vẫn chưa làm thế nào nghĩ đến cô được. Khi
đem cái thang đi, trong lúc còn đang mải nghĩ, anh đụng khuỷu tay vào một
tấm gương ở thư viện; mảnh kính vỡ, rơi xuống sàn nhà, làm anh tỉnh giấc.
Anh vội vàng xin lỗi cô de La Mole; anh muốn giữ lễ độ, nhưng anh chỉ lễ
độ mà thôi. Mathilde trông thấy rõ ràng là cô đã quấy rối anh, và anh thích
nghĩ đến cái điều anh đương bận tâm trước khi cô đến, hơn là nói năng với
cô. Sau khi đã nhìn anh rất lâu, cô từ từ đi khỏi, Julien nhìn cô bước đi.
Anh lấy làm vui thích trông thấy sự tương phản giữa trang phục giản dị
hiện tại của cô với trang phục thanh lịch lộng lẫy hôm trước. Sự khác nhau
giữa hai nét mặt cũng đáng chú ý gần bằng như thế. Cô con gái kia kiêu
hãnh đến thế ở vũ hội của công tước de Retz, trong lúc này có một cái nhìn
hầu như van vỉ. Thực sự, Julien nghĩ bụng, chiếc áo dài đen này làm cho
cái đẹp của thân hình cô nổi hơn nhiều. Cô có dáng điệu một bà hoàng hậu;
nhưng tại sao cô lại để tang?
