Nằm sóng soài trên bãi cỏ, và bàn tay ấp vào trái tim, phải có một lời tha
thứ hào sảng cho đối phương và một lời nhắn gửi một người đẹp nhiều khi
tưởng tượng, hoặc cô ta đi dự vũ hội cái ngày mình chết, kẻo khiến cho
thiên hạ ngờ vực.
Người ta xông pha nguy hiểm ở hàng đầu một tiểu đoàn ky binh sáng loáng
những sắt thép, nhưng sự nguy hiểm đơn chiếc, khác thường, bất ngờ, thật
sự lem nhem, thì sao?
Than ôi! Mathilde tự nhủ, chỉ có ở triều vua Henri III người ta mới thấy
những người lớn lao về khí phách cũng như về dòng dõi! Chà! Ví thử
Julien đã được phục vụ ở Jarnac [375] hay ở Moncontour [376] , thì ta chả
phải nghi ngờ gì nữa. Trong những thời rắn rỏi và mạnh mẽ đó, người Pháp
không phải là những con búp bê. Ngày ra trận hầu như là cái ngày ít do dự
nhất.
Đời sống của họ không bị giam hãm như một xác ướp Ai Cập, dưới một cái
vỏ bao giờ cũng chung cho tất cả mọi người, bao giờ cũng giống nhau,
Phải, cô nói thêm, hồi đó, đi về một mình lúc mười một giờ đêm, khi ở dinh
Soissons của Catherine de Médicis ra, phải có nhiều dũng cảm thật sự hơn
là ngày nay khi phải đi Alger [377] . Đời sống một con người là một chuỗi
những tình cờ. Bây giờ văn minh đã xua đuổi [378] sự tình cờ, không có gì
đột xuất nữa. Nếu có sự đột xuất trong các ý kiến, thì thiên hạ xúm vào mà
châm biếm; nếu có sự đột xuất trong các biến cố, thì chúng ta sợ hãi đến
mức không có sự hèn nhát nào cao hơn được nữa. Nỗi sợ hãi có khiến
chúng ta làm những trò điên cuồng đến mấy đi nữa, thì người ta cũng lượng
thứ. Thời đại suy mạt và chán ngắt! Ví thử Boniface de La Mole, ngóc lên
khỏi mồ cái đầu đã chặt đứt của ông, được trông thấy năm 1793 mười bảy
đứa con cháu của ông để yên cho người ta bắt như những con cừu để hai
ngày sau bị lên máy chém, thì ông sẽ nói sao? Cái chết đã cầm chắc rồi,
nhưng nếu chống cự và giết chết ít ra là một hai tên Jacobins, thì sẽ không
được tao nhã. Chao ôi! Nếu được sống trong những thời anh hùng của nước
