[23] Fleury: đây là Clause Fleury (1640-1728) , giáo sĩ Pháp, sinh ở Paris,
cha nghe tội của vua Louis XV, tác giả bộ sách Giáo hội thông sử (Histoire
eceiésiastique) rất được người đương thời hâm mộ.
[24] Livre: tên gọi đơn vị tiền tệ cũ của Pháp, sau này thay thế bằng đồng
franc. Hiện nay, khi nói đến tiền niên kim, người ta cũng gọi đồng franc là
livre.
[25] Buonaparté: tên của Napoléon, đọc theo tiếng Pháp là Bonaparte,
nhưng theo tiếng địa phương đảo Corse (quê hương của Napoléon) tức là
tiếng Ý, thì đọc là Buonaparté. Khi người ta gọi Napoléon là Buonaparté,
tức là người ta tỏ thái độ chính trị: sau khi ông ta bị truất, những người bảo
hoàng ra điều khinh miệt, nên mới lấy giọng quê của ông ta để đọc tên ông
ta.
[26] ... ủng hộ đế chế: chắc hẳn đây là ám chỉ một cuộc trưng cầu ý kiến về
thái độ chính trị, nhưng tiếc rằng chúng tôi chưa tra cứu ra câu hỏi cụ thể là
thế nào.
[27] Thợ mộc: nguyên Pháp văn là char pentier, thợ mộc chuyên đóng bộ
khung nhà bằng gỗ, như rui, keo, khung cửa, v. v...
[28] Ngựa Normand. giống ngựa tốt của xứ Normandie, miền Bắc nước
Pháp.
[29] Écu: đơn vị tiền tệ cũ bằng bạc, thường thường trị giá 3 livre (cũng có
khi là 6 livre). Đây 100 écu, tức là 300 quan.
[30] Quan võ, quan văn, tu sĩ: tức là ba loại người được hưởng đặc quyền
trong chế độ phong kiến cũ của nước Pháp, quý tộc áo dài (quan văn, hành
chính, hoặc tư pháp) , quý tộc kiếm cung (quan võ) và tăng lữ.
[31] Ngài quận công d'Orléans: Orléans là tên lãnh địa, thái ấp phong cho
các hoàng thân của bốn chi họ làm vua nước Pháp (cùng thuộc dòng
