hoàng thân de Condé nổi tiếng và đóng vai trò quan trọng trong lịch sử
nước Pháp. Đây không rõ là vị nào.
[60] Besenval: tức là nam tước Pierre - Victor de Besenval, sĩ quan người
Thụy Sĩ phục vụ trong quân đội nước Pháp (1722-1791) ; tác giả tập Hồi ký
rất thú vị, kể chuyện về tập tục và lối sống quý tộc Pháp thế kỷ 17.
[61] Cho khoác tay (donner le bras) : dịch theo đúng từ ngữ của nguyên
văn. Theo phong tục nhiều nước Âu Tây, một người đàn ông đưa cánh tay
cho người đàn bà khoác, có nghĩa là nhận vai trò dắt dẫn, cùng đi và hộ vệ
cho người đàn bà đó. Câu này ngụ ý bà de Rênal rủ Julien cùng đi với
mình.
[62] de visu. tiếng la-tinh (đọc là dê viduy) nghĩa là: do mắt được trông
thấy. Có thể dịch tương đương là: thực mục sở thị.
[63] Nhật báo (la Quotidienne) : tên một tờ báo bảo hoàng ra đời năm 1792,
Cơ quan của quý tộc và tu sĩ. Ông de Rênal tất nhiên phải mua dài hạn báo
đó!
[64] Don Juan... : câu đề từ tiếng Anh, trích ở tác phẩm Don Juan, thơ
trường thiên của Byron, đại ý là: “Có những tiếng thở dài, càng cố nén đi
lại càng trở nên não nuột, và có những cái nhìn vụng trộm, càng thầm lén
lại càng trở nên êm ái dịu dàng, và những sắc mặt đỏ bừng, mặc dầu chẳng
có điều gì tội lỗi” (Khúc I, khổ 74)
[65] Bộ máy (machines) : đây là một tiếng hai nghĩa, hay nói cho đúng là
hai tiếng đồng hồ âm dị nghĩa. Machine, có nghĩa là bộ máy. Machine, lại
có thể hiểu là giống cái của tiếng machin, nghĩa là cái vật gì đó, cái trò gì
đó. Đây, có thể hiểu theo cả hai nghĩa. Chúng tôi dịch đơn giản theo nghĩa
thứ nhất.
[66] Gabrielle: theo chú thích của Henri Martineau, thì làng Vergy nổi tiếng
về những chuyện của bà chúa lâu đài, là ở Bờ Biển Vàng (Côte-d’Or) , gần
