[71] Lépidoptères; tên khoa học của các giống côn trùng có cánh, trên cánh
có bụi phấn như vẩy (tiếng Hy-lạp lépidos nghĩa lá vẩy; pteron là cánh) ví
dụ loài bướm. Dịch nghĩa là: lân xí trùng. Đây chúng tôi dịch âm.
[72] Godart; tác phẩm Bác vật học về các giống lân xí trùng ở nước Pháp
(Histoire naturelle des lépidoptères de France) của Jean - Baptiste Godart,
còn viết dở dang thì tác giả mất, năm 1823.
[73] Những con vật tội nghiệp đó (ces pauvres bêtes) ; bản Bucci chữa là:
những con côn trùng đó (ces insectes).
Hội giả trang (carnaval) : hội hè vui chơi, khiêu vũ giả trang và đeo nạ, có
khi đi diễu ngoài đường phố, trong suốt thời kỳ từ Ngày lễ các vua (cũng
gọi là ngày lễ Cứu chúa hiển hiện, Epiphanie, ngày 6 tháng 1) đến ngày thứ
tư Lễ Tro (Mercredi des Cendres) sau ngày Thứ ba béo (Mardi-gras) , thì
kết thúc.
[74] Strombeck; tức là nam tước de Strombeck, làm thẩm phán, là bạn của
Stendhal hồi ở Brunswich từ 1808. Hai người về sau có trao đổi thư từ với
nhau trong vài năm. Bức tranh Didon và Enée của Guérin đã được trưng
bày ở Phòng triển lãm năm 1817. Didon và Enée là hai nhân vật truyền kỳ,
trong tác phẩm l’Énéide của Virgile, nhà thi hào La tinh. Theo truyện kể
của Virgile thì chàng Enée đi lánh nạn, đổ bộ lên Carthage, được nàng
Didon yêu, rồi lại theo lời phán bảo của chư thần, ruồng bỏ nàng. Didon
đau khổ trèo lên một đống củi và dùng dao tự vẫn chết. (Didon, theo truyền
thuyết là người đàn bà sáng lập ra kinh thành Carthage).
[75] Charles Vũ dũng (Charles le Téméraire) : quận công cuối cùng của
dòng Bourgogne, con quận công Phillipe Nhân từ, sinh ở Dijon (1433-
1477). Thống trị xứ Bourgogne và xứ Beaujolais. Ông hoàng này nổi tiếng
là hiếu chiến và hung bạo, nhiều phen chống với vua nước Pháp, và đánh
nhau với lãnh chúa của các châu quận khác. Chống chính sách tập trung
quyền bính của vua Louis XI, bảo vệ tự do phong kiến.
