[76] Maximilien de Robespierre: trạng sư và nghị viên của Quốc ước hội
nghị, sinh ở Arras (1758-1794). Ông dùng khủng bố để ngự trị ở ủy ban
Cứu quốc, mà ông là linh hồn, ông trừ khử những người tranh chấp với
ông, như Danton, sau ông bị lật đổ và bị đưa lên đoạn đầu đài, sau khi ông
đã đưa biết bao nạn nhân của ông lên đó.
[77] Bẹ ngô: tiếng Pháp gọi là paille de mais (rơm lúa ngô). Người ta phơi
khô bẹ ngô để nhồi đệm giường, ổ nằm (paillasse).
[78] Don Juan... : Câu đề từ này đại ý là: “Dù sự say mê có được che giấu
thế nào, nó cũng vẫn lộ ra với tất cả chiều sâu thăm thẳm của nó; cũng như
bầu trời tối đen báo trước cơn giông tố khủng khiếp”. (Khúc I, khổ 73)
[79] Don Juan. Đại ý câu đề từ trên: “Mặc dầu hết sức lạnh lùng, Julia vẫn
dịu dàng đáng yêu và bàn tay run rẩy của nàng tuy rút khỏi tay chàng,
nhưng dường như còn nấn ná bồi hồi trong những ngón tay chàng, để lại
một cảm giác vừa êm dịu vừa nhẹ nhàng, tưởng chừng như chỉ là một ảo
giác. (Khúc I, khổ 71).
[80] Bêu riếu {exposée au pilori) : nhục hình thời xưa ở nước Pháp. Pilori
là một cái đài cao, người ta cùm tay, gông cổ tội nhân ở trên đó để bêu cho
công chúng xem, trong hai tiếng đồng hồ. Nhục hình này đã bị xóa bỏ hồi
Cách mạng 1789, và được thay thế bằng hình phạt bêu thường (exposition)
, tội nhân chỉ bị trói vào một cái cột, cho công chúng xem. Đến 1848, thi
hình phạt này cũng bị xóa bỏ nốt. (Tiểu thuyết Đỏ và Đen viết vào năm
1829-1830).
[81] Sieyès: tu sĩ và chính khách Pháp, nổi tiếng về lý luận, một trong
những người sáng lập nhóm Jacobins (1748-1836). Thành viên của cơ quan
lập pháp Quốc ước (Converation) , đóng vai trò nổi bật trong chính phủ hồi
Cách mạng tư sản Pháp, từ 1795 đến 1799. Giúp cuộc đảo chính ngày 18
tháng Sương mù (18 Brumaire).
