[253] Béranger: nhà làm dân ca nổi tiếng của nước Pháp (1780-1857) ; các
bài ca của ông khoái hoạt vui đời, có tinh thần yêu nước và có tinh cách
châm biếm về chính trị, được lưu truyền trong dân gian rất lâu.
[254] Voltaire và Rousseau là hai nhà văn hào trứ danh của thế kỷ XVIII,
đả kích chế độ cũ, và có ảnh hưởng lớn đến cách mạng dân chủ tư sản Pháp
1789.
[255] Rossini: nhà soạn nhạc người Ý (1792 - 1868) , có những tác phẩm
tuyệt tác.
[256] Gazette de France; Tờ báo đầu tiên của nước Pháp, do Théophraste
Renaudot sáng lập năm 1631, dưới quyền bảo trợ của Richelieu, đến 1914
thì đình bản; tờ báo này đại diện cho các tư tưởng bảo hoàng.
[257] Montmatre; tên một cái gò và một thị xã cũ của ngoại châu thành
Paris. Trên gò đó có nhà thờ Thánh Tâm.
[258] ... thì hiểu được. Bản Bucci chữa là: “thì hiểu được và thán phục”.
[259] linh mục de Pradt (abbé de Pradt) : một chính khách dưới thời
Napoléon. Sau 1930, trở thành đảng viên đảng Tự do (1759-1837).
Talleyrand và Pozzo di Borgo: hai nhà ngoại giao nổi tiếng của thời đó.
Talleyrand nhà ngoại giao. Pháp sinh tại Paris (1754-1838) vốn là giám
mục địa phận Autun dưới chế độ cũ, sau làm chủ tịch Quốc hội (1790) , bộ
trưởng ngoại giao dưới thời Chấp chính viện (Directoire) , rồi thời Tổng tài
chế (Consulat) và cuối cùng, thời Đế chế. Sau quy thuận phong trào Trùng
hưng và được vua Louis-Phillipe bổ nhiệm làm đại sứ ở Luân Đôn. Pozzo
di Borgo, nhà ngoại giao Ý sinh ở đảo Corse(1764-1842). Ông ta chạy sang
giúp việc cho nước Nga, làm cố vấn cho hoàng đế Alexandre và nhiệt liệt
đồng tình với việc truất ngôi Napoléon.
[260] Nam tước Bâton (baron Bâton) ; tiếng Pháp Bâton (đọc là batông) là
cái gậy, tên tuổi như vậy đã buồn cười, lại thêm baran (đọc là barông, nghĩa
