[336] Henri IV: vốn là vua xứ Navarre, sau làm vua nước Pháp từ 1589 đến
1610 thì bị hành thích chết. Trước lấy Marguerite de Valois, sau truất bà
này và lấy Mari de Médicis; bà hoàng hậu này nắm quyền phụ chính trong
thời kỳ vua Luy XIII kế ngôi ông, còn thơ ấu.
[337] Chồng của tình nhân ông ta: Henri IV là chồng của Marguerite de
Navarre, bà này là tình nhân của ông La Mole nói trên.
[338] Thứ ba béo (Mardi-gras) : ngày Thứ ba kết thúc thời kỳ giả trang
(carnaval; đã có chú thích ở quyển I sách này). Gọi tên như vậy, vì hôm đó
người ta ăn uống no nê thỏa thích, để ngày hôm sau Thứ tư lễ Tro
(Mercredi des Cendres) bắt đầu thời kỳ ăn khem (Carème).
[339] Một cái đầu óc: tiếng Pháp “c’est une tête” ý nói một cái đầu óc
cương ngạnh, hoặc bướng bỉnh, hoặc có những ý nghĩ dị kỳ, không lay
chuyển nổi, một tính khí đặc biệt, khác thường.
[340] 24 tháng tám 1572. Cuộc tàn sát những người theo đạo Tin Lành,
đêm 23 rạng ngày 14-8- 1572 (gọi là đêm Saint-Bartelemy) , do hoàng hậu
Catherine de Médicis và các quận công Guise thúc đẩy. Sự việc diễn ra
ngay hôm sau ngày lễ cưới của vua Henri nước Navarre (sau này là Henri
IV) với Marguerite de Valois, em gái vua Charles IX. Bao nhiêu thủ lĩnh
chính theo đạo Tin Lành đều bị giết, trừ một số ít như Henri de Navarre và
hoàng thân de Condé, vì chịu phản gián nên được tha. Hậu quả cuộc tàn sát
này là cuộc nội chiến lần thứ năm.
[341] d'Aubigné, Brantôme: là hai tác giả đã đóng góp rất nhiều cho uy tín
của câu chuyện tỉnh ái giữa Boniface de la Mole với Marguerite de
Navarre.
[342] Walter Scott: nhà tiểu thuyết xứ Scotland (nước Anh) , tác giả nhiều
bộ tiểu thuyết nổi tiếng như Aivanhoe... thường là mô tả rất sinh động
những thời quá khứ của lịch sử (1771-1832).
