[343] Étoile: tức là tập Hồi ký của Pierre de letoile, 1546 - 1611. Cũng có
nhan đề nữa là Nhật ký của các triều vua Henri III và Henri IV (Joumal des
règnes de Henri III et Henri IV). Tập hồi ký của một thường dân trung lưu
ở Paris, ngày ngày ghi lại những sự việc mà ông ta được nghe nói, nhưng
không quan tâm đến tính chất xác thực của tài liệu ông viết. (Chú thích của
bản Liên Xô).
[344] Hiệp hội (La Ligue) : đây là một hiệp hội của phe đảng Thiên chúa
giáo, do quận công de Guise sáng lập năm 1976, danh nghĩa là để bênh vực
đạo Thiên chúa (công giáo) chống với phái tân giáo (Gia tô giáo, Tin Lành)
, nhưng kỳ thực là để đánh đổ vua Henri III và đưa dòng họ de Guise lên
ngôi vua nước Pháp. Sau Henri IV, nhờ sự từ bỏ Tân giáo, đã chấm dứt
được Hiệp hội.
[345] ... Cô nói với ta: bản Bucci thêm: “mà cũng chỉ là trước mũi gươm
của quân Tây Ban Nha thôi chứ ở Paris, anh ấy sợ đủ mọi thứ, anh thấy đâu
đâu cũng toàn là cái nguy hiểm bị làm trò cười.”
[346] ... buông rơi tất cả: bản Bucci chữa là: “tư tưởng của anh miên man
trong một cuộc mơ màng bất tận”.
[347] Prosper Mérimée: nhà tiểu thuyết Pháp, sinh tại Paris, tác giả
Colomba, Carmen... (1803-1870).
[348] Palestine: một miền ở Cận đông, xưa gọi là Đất thánh, thủ đô:
Jerusalem. Thời kỳ thập tự chiến, đã từng lập thành vương quốc Jerusalem
ngắn ngủi. Đi Palestine, nghĩa là đi tham gia thập tự chiến.
[349] Wagram: tên một làng ở nước Áo, ở đó Napoléon đã chiến thắng đại
công tước Charles một trận lừng lẫy, ngày 6-7- 1809.
[350] Kỵ sĩ (cavalier) : tiếng Pháp cavalier có hai nghĩa: người cưỡi ngựa,
kỵ binh; và người đàn ông hầu tiếp người đàn bà trong một cuộc khiêu vũ,
hoặc dạo chơi... Đây dịch đúng nghĩa đen. Có thể hiểu cả hai nghĩa.
