[373] Ôpêra của người Ý (Opéra Italien) ; thường gọi là Comédíe itatienne,
tức là ban kịch của người Ý (vừa kịch nói, vừa kịch hát) biểu diễn ở Paris,
lần lượt ở rạp hát của dinh Bourgogne (1689) , ở điện Porti-Bourbon, ở
hoàng cung... và đến 1762 thì sát nhập với ban Ca vũ nhạc hý kịch (Opéra
comìque).
[374] Alfred de Musset: thi sĩ trứ danh Pháp, thế kỷ XIX (1810-1857).
[375] Jarnac: tổng lỵ Charente (quận Cognaci, trên sông Charente) , ở đó,
quận công giáo, do quận công d'Anjou (sau này là vua Henri III) chỉ huy,
đại thắng quân Tân giáo (tức là đạo Tin Lành, do Condé chỉ huy (1569).
[376] Moncontour: tổng lỵ tổng Viênnơ, quận Satenlorô, ở đó quận công
d'Anjou đại thắng Francois de Coligny, tướng quân Tân giáo (1869).
[377] Alger... : ám chỉ cuộc hạ thành Alger ngày 4-7- 1830. Đây lại là một
bằng chứng là Stendhal có sửa chữa bộ tiểu thuyết này trong tám tháng đầu
năm đó.
[378] Xua đuổi... : bản Bucci chữa là: “văn minh và ông giám đốc công an
tỉnh Xen đã xua đuổi...” (tỉnh Xen, mà tỉnh lỵ là thủ đô Paris).
[379] Baylen: thành phố Tây Ban Nha: năm 1808, tướng Dupont của
Napoléon đã ký ở đó một cuộc đầu hàng tai hại.
[380] Médée: đây là chỉ nhân vật Médée trong vở kịch của Corneille (1635)
; khi Nérine, người tâm sự của nàng, hỏi nàng có cách gì để chống lại ngần
ấy kẻ thù, thì Médée trả lời bằng câu thơ trứ danh (mà Stendhal trích dẫn
hơi sai) : Ta, thế là đủ rồi.
[381] ... chỉ có một. Thơ trích trong vở Le Cid của Corneille, lời của don
Diègue bảo con là Don Rodrigue phải báo thù danh dự cho cha, dù có phải
hy sinh tình yêu của Chimene.
