[382] Abailard: nhà thần học và triết học kinh viện Pháp (1079-1142) , nổi
tiếng vì mối tình với nàng Héloise và vì những nỗi bất hạnh của ông.
[383] Pharsale: đô thành cổ của xứ Thessalie, ở đó César chiến thắng
Pompée, năm 48 tr. J. c. trong một trận quyết định.
[384] Pallida morte futura: tiếng Ý nghĩa là: nàng xanh xao vì linh cảm
thấy mình sắp chết. Tác giả đã dịch thoát ý (trong ngoặc đơn).
[385] Massinger: kịch tác gia nước Anh (1583-1640) , nhà viết kịch lớn
cuối cùng của thời đại Elizabeth.
[386] Tầng gác thứ tư... : bản Bucci chữa là: “nhất là ở những buồng sát
mái của tầng gác thứ tư...” (Theo lối nói của người Pháp, tầng gác thứ tư
tức là tầng nhà thứ năm theo lối nói của ta, vì tầng gác thứ nhất đã là tầng
nhà thứ hai rồi).
[387] Tortoni: tiệm cà phê Tortoni có thật; sáng lập năm 1798 bởi Velloni,
sau do Tortoni cai quản, tiệm cà phê này ở góc đường Italiens và phố
Taibout, dưới thời Trùng hưng là nơi gặp mặt của bọn phong lưu công tử.
[388] ... Tiếng Pháp thuộc địa (langage créole) : người Pháp, nhưng sinh
trưởng ở thuộc địa, gọi là créote, nước da ngăm ngăm, giọng nói lơ lớ
(accent créole). Tiếng Pháp mà dân thuộc địa dùng xen lẫn vào tiếng bản
thổ, như ta vẫn gọi là tiếng bồi, hay tiếng Pháp giả cầy, cũng gọi là langage
créole.
[389] Don Juan… Câu đề này, đại ý nói rằng: nhà thơ muốn chuyển sang
thể thơ trào phúng để châm biếm những cái xấu xa của xã hội. Những nhà
phê bình, đại diện cho một tầng lớp nào đó trong xã hội (ở đây có thể hiểu
là tầng lớp quý tộc) , đã đứng ra bênh vực những cái đó và chỉ trích lại nhà
thơ. Dịch nguyên văn đại ý như sau:
