[397] Meudon: tên một xã ở gần Paris, trong tỉnh Seine-et-Oise.
[398] Jean-Paul: Johann Paul Friedrich Richter tức Jean-Paul, nhà văn Đức,
sinh ở Wunsiedel (1763-1825). Tác phẩm của ông giàu tình cảm, gần gũi
với văn phái lãng mạn. Câu đề từ trên là trích ở tiểu thuyết Ghexpêrion
(1795) của ông.
[399] Suresnes: tên một xã ở tỉnh Xen, gần Paris.
[400] Saint-Cloud: tên một xã ở quận Versailles, tỉnh Seine-et-Oise. Có khu
vườn cây rất đẹp. Nhà vua hay ngự chơi ở đó.
[401] Alexandre: đây là hoàng đế nước Nga, Alexandre đệ Nhất, sinh năm
1777, lên ngôi năm 1801, chết năm 1825. Ông chiến đấu với Napoléon, bị
thua trận ở Eylau, ở Austerlitz, ở Friedland. Do hòa ước Tilsit, được hòa
hiếu với kẻ chiến thắng, đến 1812 ông lại tuyên bố chống lại ông này và đặt
lại dòng họ Bourbon lên ngôi vua nước Pháp, năm 1814.
[402] Pitt: có hai William Pitt, bố và con. Bố là nhà chính khách nước Anh
(1708-1778) ; con cũng là nhà chính khách nước Anh (1759-1806) , kẻ thù
ráo riết của Cách mạng, tổ chức ba cuộc liên minh chống nước Pháp, nhưng
không ngăn cản được những chiến thắng của Napoléon và sự sụp đổ nhất
thời của nền thương mại Anh. Đây là nói đến người con.
[403] Wellington; tướng lĩnh Anh, sinh ở Deblin (1769-1852). Đầu tiên
đánh nhau với quân đội Pháp ở Bồ Đào Nha và Tây Ban Nha; sau đánh
nhau ở Toulouse. Ông chỉ huy liên quân của đồng minh chống nước Pháp
năm 1815 và thắng trận Waterloo.
[404] Waterloo: tên một xã ở nước Bỉ. Nổi tiếng vì trận đánh của Napoléon
bị thua liên quân Anh-Phổ ngày 18-6- 1815; sau cuộc thua trận này,
Napoléon bị đày đi Sainte-Hélène rồi chết ở đấy (1821).
