[413] Gustave Adolphe: tức là Gustave II nước Thụy điển, sinh ở
Stockholm, làm vua Thụy điển từ 1611 đến 1632. Cùng với Richelieu can
thiệp vào cuộc Chiến tranh Ba mươi năm để ủng hộ những người Đức theo
đạo Tin Lành (1594-1632).
[414] ... của chúng ta: ám chỉ quận công Wellington, chỉ huy quân đội
chiếm đóng, hồi đầu Trùng hưng.
[415] Hume: tức là David Hume, nhà triết lý hiện tượng chủ nghĩa (1711-
1776).
[416] Brugham: nhà văn, nhà viết sử và nhà chính trị Anh, sinh ở Edinburg
(1778-1868). Hồi đó, ông là đại biểu của phái tự do ở Anh. Sau này đường
lối của ông có ngả nghiêng.
[417] ... sứ mạng của mình, ông de Nerval, ở trên đã có chú thích là ám chỉ
hoàng thân Jules de Polignac. Ông này có những tư tưởng thần bí, và chính
ông đã mang bức mật thư sang Luân đôn năm 1817.
[418] Vésuve: núi lửa cao 1200 mét, ở cách 8km về phía Đông Nam Naples
(Ý).
[419] Babylone: đã chú thích ở trên.
[420] Saint Roch: tên một nhà thờ ở Paris, phố Saint Honóre. Bonaparte đã
đặt súng ở bậc thềm của nhà thờ đó để bắn vào đám nổi loạn ngày 13.
[421] Metz: thành phố ở trên sông Moselle, tỉnh lỵ tỉnh Moselle.
[422] Mayence: thành phố ở nước Đức (tiếng Đức là Mainz) , trên tả ngạn
sông Rhin.
[423] Laudanum: một dược phẩm có chất thuốc phiện.
[424] Café-hauss. tiếng vùng Alsace, nghĩa là tiệm cà phê.
