[434] Chính trị bí mật (carbonaro) : vốn carbonaro là tiếng Ý, chỉ những
người hoạt động chính trị bí mật, tụ họp trong rừng (cho nên gọi như vậy vì
tiếng Ý, carbonaro là thợ đốt than) lập thành một hội kín từ đầu thế kỷ XIX
ở Ý, rồi tràn lan sang Pháp dưới thời Trùng hưng. Mục tiêu chính của họ là
thống nhất nước Ý và tranh đấu cho những lý tưởng tự do. Sau, tiếng
carbonaro được dùng phổ biến ở mấy nước láng giềng của Ý. Đây, nhân vật
Don Diego Bustos là người Tây Ban Nha.
[435] furia francese: tiếng Tây Ban Nha nghĩa là: cái điên rồ (hoặc cơn
thịnh nộ) của người Pháp.
[436] Collé: nhà làm bài ca và viết kịch, người Pháp, sinh ở Paris (1709-
1783).
[437] ăn lương quân giải ngũ (demosolde) : quân nhân giải ngũ được ăn
một phần lương. Danh từ này đặc biệt dùng để chỉ những sĩ quan của quân
đội Napoléon bị giải ngũ trong thời Trùng hưng.
[438] Tolède: thành phố ở Tây Ban Nha.
[439] Opéra-Buffa: tiếng Pháp là Opéra Bouffe, là chỉ loại ca vũ nhạc kịch
mà nhân vật thuộc về loại hài kịch, khác với Opéra - sérieux (hay Grand
opéra) là ca vũ nhạc bi kịch.
[440] chính quyền bí ẩn (gouvernement occulte) : ý nói những người tuy
không chính thức giữ chức vụ trong chính phủ, nhưng nắm trong tay cái
quyền lực bí ẩn định đoạt mọi công việc của chính phủ chính thức. Đây là
ám chỉ cái phe cánh quý tộc có thế lực chung quanh nhà vua tuy không giữ
bộ nào trong chính phủ. (Xem chú thích Camarilla ở dưới đây).
[441] Camerilla. Tiếng Tây Ban Nha, nghĩa hẹp là chỉ một phe cánh rất có
thế lực ở cung vua Tây Ban Nha, và nghĩa rộng, chỉ cái đám nội thị ở bất
cứ nước nào, điều khiển mọi công việc của Quốc gia.
