[476] de Lavalette: tức là Antoine Marie, bá tước de Lavalette, nhà chính
trị nước Pháp, sinh ở Paris, bị kết án tử hình sau vụ Trăm Ngày, (Napoléon,
từ đảo Elba trốn thoát trở về, giành lại ngôi hoàng đế, trị vì được một trăm
ngày, thì lại thua trận bị truất, và đày đi Sainte-Hélène). Ông được vợ ông
cứu thoát. Vợ ông là Émilie de Beauharnais, cháu gái của bà Josephine de
Beauharnais, vợ Napoléon (1769-1830).
[477] René; tiểu thuyết lãng mạn của Chateaubriand, trong đó tác giả tự mô
tả dưới nhân vật chính là René, điển hình của những tâm hồn ốm yếu, mơ
mộng viển vông, chán ghét thực tại, và mòn mỏi trong những khát vọng
hão huyền (1805). Văn học lãng mạn Pháp trong thế kỷ XIX mang nặng
dấu vết của nhân vật này.
[478] ... rủi lắm, đây, dịch theo bản in 1854 vì bản in đầu có in lầm là: “...
may lắm” (bien chanceux). Bản in 1854 chữa lại là “... rủi lắm” (bien peu
chanceux).
[479] Castres; quận ly trong tỉnh Tarn, trên sông Agout, chi nhánh của sông
Tarn, miền Tây nam nước Pháp.
[480] Locke: nhà triết học Anh (1632-1704) , tác giả bộ Tri thức luận. (Đã
chú thích ở trên).
[481] loạn Ném đá (La Fronde) ; tên gọi vụ nổi loạn ở nước Pháp, vua
Louis XIV còn nhỏ tuổi, bà mẹ là Anne d'Autriche cầm quyền. Phe triều
đình đánh nhau với phe pháp viện. Cuộc xung đột xảy ra thành hai đợt từ
1648 đến 1649, và một đợt từ 1649 đến 1653.
Chevreuse: nữ công tước de Chevreuse (1600-1679) , vợ góa của công tước
Albert de Luynes, sau lấy công tước de Chevreuse. Đóng một vai trò quan
trọng trong vụ ném đá và trong những âm mưu chống Richelieu và
Mazarin.
