Longueville: nữ công tước de Longueville (1619-1679) , em gái Condé kẻ
thù kiên quyết của Mazarin, đóng một vai trò quan trọng trong vụ Ném đá.
[482] W. Goethe. theo H. Martineau cho biết thì bản in thứ nhất và hầu hết
các bản in sau đếu in lầm là Bà Goethe (Mme Goethe). Nguyên nhân sự
lầm lẫn là do chữ viết rất xấu và rất khó đọc của Stendhal. Đây, chữa lại là
W. Goethe (tức Woflgang Goethe) : nhà văn hào trứ danh nước Đức (1749-
1832) , tác giả Faust, Werther...
[483] xe trạm: xe trạm là thứ xe chạy rất nhanh; ở một đoạn trên trong
truyện, Julien đã có lúc phải rời ngựa để đi xe trạm cho được nhanh chóng.
[484] ... rất nhanh chóng: bản Bucci chữa là: “Những nhân chứng được gọi
lên khai. Việc đó kéo dài bao nhiêu tiếng đồng hồ”.
[485] Bossuet; một vị giám mục, có tài hùng biện xuất chúng, và là một
nhà văn học, sử học, bác học, và phê bình có tiếng (1627-1794).
[486] ... cùng đẳng cấp (pair) : Từ năm 856, vua Charles le Chauve đã
tuyên bố rằng những quyền thần trong nước chỉ có thể bị xử phán bởi
những người cùng đẳng cấp với mình, về sau, trong thời phong kiến, các
chư hầu cùng đẳng cấp được quyền xử phán lẫn nhau.
[487] ngày thứ sáu: theo tục mê tín phương Tây, người ta cho ngày thứ Sáu
trong tuần lễ là ngày tai họa, vì ngày thứ sáu tuần thánh là ngày kỷ niệm
Jesus Christ tử nạn.
[488] Hoặc nhiên đại sự (le grand pentêtre) : đây là câu nói tương truyền là
của nhà văn Rabelais trước khi chết: “Je vais quérir le grand peut-être”
nghĩa là: Tôi đi tìm cái hoặc nhiên đại sự. Ý nói rằng sau khi người ta chết
đi, thì kiếp sống bên kia nó thế nào, có hay không... biết bao nhiêu điều bí
mật, chỉ phỏng đoán mà không ai biết chắc cả, cho nên gọi là cái có lẽ
(peutêtre) lớn lao.
