Sao kiếm được miếng ăn.
Chuyện kể rằng trong thành Nam Kinh có một vị Thái học, tên là Tưởng
Hữu Quân, hiệu là Kỳ Tu. Hơn ba mươi tuổi, có đứa con trai lên mười. Ông
nội Kỳ Tu đỗ giáp khoa. Anh em trong họ cũng nhiều người đỗ đạt. Theo lệ
cũ, anh em muốn ông phải tiến lên theo con đường ngắn nhất, để giảm
được những kì thi lặt vặt. Hơn nữa ông vốn thông minh đĩnh ngộ, lại chịu
khó học tập, hai chữ khoa bảng luôn luôn khắc sâu trong trái tim ông. Song
chỉ vì việc nhà bề bộn, lại giữ chức lí trưởng, giao tiếp nhiều, nhất là hằng
năm vào dịp thuế khóa và sai dịch, buộc ông phải làm tròn trách nhiệm.
Việc học hành tất phải thiệt thòi. Bởi thế công không thành, danh không
toại, ông thường ngao du khắp đó đây, kết thân với những người có chí khí
khác thường. Thuở còn để chỏm đi học, ông kết nghĩa anh em với Sa
Nguyên, tự là Nhĩ Trừng. Ông tổ của Nhĩ Trừng là người Hồi Giáo. Cha là
Sa Tượng Khôn, một tấm gương mẫu mực trong làng, làm trọn bổn phận,
hết lòng theo đạo. Lúc nhỏ, Nhĩ Trừng học với Kỳ Tu, hai người cùng chí
hướng, chung đèn sách. Thế là:
Vùi đầu kinh sử ba năm chẵn,
Chẳng thấy ai cầm gậy thanh lê(1)
(1) Thanh lê: gậy làm bằng cây thanh lê. Tương truyền Lưu Hướng đời Hán
một hôm đang đêm thấy một cụ già mặc áo vàng, chống gậy thanh lê bước
vào. Cụ thổi cho chiếc gậy bùng cháy, rồi truyền cho Lưu Hướng một học
thuyết sâu sắc. Xem Từ điển điển cố, NXB Văn hóa - Thông tin, H, 2002.
Kỳ Tu vì duyên nợ ràng buộc, không được tận hưởng thú giao du. Nhĩ
Trừng không đạt được sự nghiệp văn chương, một thân một mình lưu lạc
bôn ba khắp nơi, được Tu Kỳ đón về nhà. Đã ba mươi tuổi, không được vào
trường Thái học, cảnh nhà khó khăn, Nhĩ trừng cảm thấy xấu hổ, muốn bỏ
đi, nhưng Kỳ Tu cứ giữ lại, dứt ra không được. Nhĩ Trừng mắc chứng bệnh
bẩm sinh là tính hiệp sĩ, chẳng chú ý đến ăn mặc. Mỗi khi gặp kẻ cậy thế
