bất lực trước cái chết. Trên gáy và trên mớ tóc người đàn bà đã dẫy dụa điên
cuồng trên giường bệnh người ta còn thấy vết tích sự sợ hãi, sự kinh dị và ý
muốn trốn tránh nguy hiểm. Mớ tóc rối bù kia không chịu chấp nhận cái
chết. Trên mặt người nông phu có dấu hiệu chống đối và cố nhịn đau; hình
như hắn biết rằng chết thì khổ sở lắm nhưng hắn đối phó ra vẻ nam nhi
mạnh dạn. Bộ mặt râu ria ngẩng lên trời, cứng cỏi thẳng đẵng như mặt người
chiến sĩ chết ngoài chiến địa. Điệu bộ người nghiến răng vểnh mặt lên trong
sự yên lặng bất khuất có vẻ đẹp riêng của nó; một người chấp nhận cái chết
như thế không phải là một người tầm thường hèn nhát. Thi thể đứa con trai
nằm xấp trên ngưỡng cửa có một vẻ dáng cảm động; khuôn mặt nó không để
lộ ý nghĩa gì nhưng điệu bộ nó, hai bàn tay còn trẻ nắm chặt, vị trí nó chiếm
ở ngay cử ra, rất nhiều ý nghĩa: cử chỉ bất lực chống lại sự đau đớn mê man,
sự đau đớn mà ta không có cách gì tránh khỏi. Gần đầu thằng bé là một cái
lỗ hổng ở cánh cửa để cho mèo chui qua. Goldmund đứng ngắm tất cả
những cái ấy. Trong túp lều tranh này không thiếu cảnh đáng kinh sợ, xác
chết xông lên mùi hôi thối lộn mửa. Những sự vật lại có sức quyến rũ y lạ
thường, cảnh tượng thật là cao cả, thật đầy đủ ý nghĩa của số mệnh kiếp
người, cảnh chân thực ý trực tiếp; cảnh ấy có cái gì thấm thía đến tâm hồn y
làm y yêu mến.
Trong khi ấy Robert ở ngoài sốt ruột và lo ngại bèn cất tiếng gọi. Goldmund
yêu mến Robert, nhưng dù sao lúc này y cũng thấy rằng một người sống đối
diện với người chết mà sợ sệt và ngây ngô thì thật là hèn nhát và ti tiện. Y
không trả lời Robert. Y đã hết mình ngắm nghía xác chết, tâm hồn nghệ sĩ
của y có thái độ kỳ lạ, vừa thương hại chân thành vừa cố ý nhận định một
cách lạnh lùng. Y xem xét từng ly từng tý những thi thể nằm sóng soài và thi
thể bà già còn ở trên ghế. Y nhận kỹ đầu, bàn tay cùng dáng dấp của họ lúc
chết. Căn nhà có ma này sao yên lặng thế. Sao mà tử khí ghê gớm đến thế!
Cái gia đình nhỏ của loài người còn lập loè chút lửa trong bếp sao mà buồn
thảm thê lương lạ lùng! Chỉ còn có thây ma, chỉ còn sự có mặt của thần
chết! Rồi đây thịt sẽ rữa ra từ hai má những khuôn mặt lặng lẽ này, chuột sẽ
kéo đến gậm ngón tay họ. Người khác chết để trong áo quan chôn dưới mồ,
trong chỗ kín đáo ấy thi thể họ biến đổi một lần cuối cùng: sự biến đổi khốn