ĐÔI BẠN CHÂN TÌNH - Trang 222

thể làm được cái gì, để anh nhận thấy anh cứu một người khỏi tội chết cũng
không uổng công.”
“Tôi rất vui lòng, Narziss trả lời, anh nói một cách đích xác và minh bạch
hơn lúc khác. “Bất cứ lúc nào chú cũng có thể khởi lập xưởng họa, tôi sẽ để
chú sử dụng ngay người thợ rèn và thợ mộc. Chú có thể kiếm được vật liệu
để làm việc ngay tại chỗ. Còn cái gì không có thì kê ra một bảng để nhờ xe
vận tải mua dùm. Bây giờ tôi nói chú nghe tôi nghĩ thế nào về chú và ý định
của chú.
Chú để cho tôi thong thả diễn tả ý kiến của tôi. Tôi là nhà trí thức nên tôi
trình bày theo cách của tôi, tôi không biết dùng ngôn ngữ nào khác. Vậy chú
hãy kiên nhẫn nghe tôi một chút như ngày xưa chú đã kiên nhẫn được thế.”
“Tôi vẫn chú ý nghe đấy, Anh cứ nói.”
“Từ ngày chúng ta còn là học sinh, chú nhớ chứ, nhiều khi tôi bảo rằng chú
là một nghệ sĩ. Thuở ấy, tôi nghĩ rằng chú có thể trở thành một thi sĩ, trong
lúc chú đọc sách hay chú viết chú có vẻ không ưa cái gì trừu tượng, trong
tiếng nói chú có vẻ ghét cái gì trừu tượng, chú chỉ ưa những chữ, những âm
thanh có thi vị, có gợi cảm, gợi hình ảnh.”
Goldmund ngắt lời anh.
“Xin lỗi anh, ý niệm và trừu tượng mà anh thích không phải là ý tưởng, là
hình ảnh hay sao? Hay là những chữ anh dùng để nói không cho phép người
ta tưởng tượng ra cái gì cả à? Người ta có thể nghĩ cái gì mà không tưởng
tượng ra cái ấy hay sao?”
“Chứ hỏi câu ấy là phải lắm. Người ta có thể suy nghĩ mà không tưởng
tượng ra cái gì cả. Tư tưởng không có gì phải trông cậy vào việc dùng đến
hình ảnh. Tư tưởng không diễn bằng hình ảnh mà bằng ý niệm và công thức.
Triết lý bẳt đầu từ chỗ chấm dứt hình ảnh, lúc còn trẻ chúng ta vẫn bàn cãi
mãi về chuyện này. Đối với chú, thế giới hiện ra bằng hình ảnh, đối với tôi
thế giới hiện ra bằng ý niệm. Tôi vẫn nói rằng về phương diện tư tưởng chú
bất thông, nhưng đó không phải là một nhược điểm vì chú làm vua trong
lãnh vực hình ảnh. Để tôi cắt nghĩa cho nghe. Nếu chú không đi đó đi đây
mà ở lại làm một nhà trí thức, chắc chú không làm nên cơm cháo gì; chú sẽ
trở thành một người có óc thần bí. Nói một cách vắn tắt và nôm na, những