ĐÔI BẠN CHÂN TÌNH - Trang 223

người có óc thần bí là những nhà tư tưởng không biết suy tưởng. Đó là
những nghệ sĩ bất thành, những thi sĩ không có thơ, những họa sĩ không bút,
không màu, những nhạc sĩ không âm điệu. Trong số những người ấy có
người có thiên tư, có ý tưởng cao đẹp, nhưng tất cả đều là những người khổ
sở. Chú có thể như vậy lắm. May mà chú trở thành nghệ sĩ, mà chú hoạt
động trong một thế giới hình ảnh, chú có thể là một người sáng tác, chứ nếu
chú muốn làm nhà tư tưởng thì chỉ là người tầm thường.”
“Tôi sợ rằng không bao giờ, không bao giờ tôi có một ý niệm về thế giới tư
tưởng không cần hình ảnh.”
“Ồ! Có chứ, chú có thể hiểu ngay được. Người trí thức cố gắng hiểu biết và
lý hội tinh lý của sự vật bằng lý luận. Họ biết rằng trí khôn con người và khí
cụ của nó là lý luận, là những cái bất toàn— cũng như một nghệ sĩ chân
chính hiểu rằng cái bút hay con dao của mình chỉ có thể diễn tả vẻ linh động
của thần thánh một cách bất toàn. Họ không thể làm khác được, họ không có
quyền. Bởi vì con người phải chu toàn trách vụ cao cả bằng cách vận dụng
những thiên tư của thiên nhiên phú cho. Bởi vậy cho nên ngày xưa tôi vẫn
bảo chú đừng như loài khi bắt chước nhà tư tưởng và nhà tu khổ hạnh, mình
phải là mình, phải phát triển và thực hiện chính mình.”
“Tôi chỉ hiểu anh có một nửa, thế nào là thực hiện chính mình.”
“Đó là công thức của triết gia, tôi không biết nói thế nào khác. Đối với
chúng tôi, môn đệ của Aristote và Saint Thomas, ý niệm cao trọng nhất là
bản thể toàn thiện. Bản thể toàn thiện là Thượng Đế. Tất cả những vật khác
chỉ là vật đang trở thành, chỉ là cái gì vẩn đục, cái gì có thể thành được.
Nhưng Thượng Đế không vẩn đục, Thượng Đế thuần nhất; Thượng Đế
không phải cái gì sẽ trở thành, Thượng Đế là toàn năng toàn thực. Chúng ta
là người, chúng ta biến đổi, chúng ta trở thành chúng ta, chỉ là một tập hợp
những cái có thể trở thành; chúng ta không có cái gì hoàn toàn, không có
bản thể tuyệt đối. Nhưng khi chúng ta đi từ tiềm năng đến hành động, từ chỗ
có thể làm được đến chỗ thực hiện, chúng ta dự phần vào bản thể thực sự,
chúng ta bước một bước lại gần thiêng liêng và toàn thiện. Tự thực hiện lấy
mình là như thế đó. Chắc chú theo kinh nghiệm bản thân cũng biết điều ấy.
Chú là nghệ sĩ, chú đã tạc nhiều pho tượng. Khi chú đã tạc thành công một