Nhưng một lát cũng đủ tốn hai xu rồi. Những tối có giăng đỡ tốn hai xu.
Hai xu chẳng là bao nhưng mười cái hai xu đã được hai hào; mười cái hai
hào đã được hai đồng bạc; và mười cái hai đồng bạc... Chao ôi! Nếu cứ tính
toán mãi thế, thì biết đến bao giờ cùng được? Sao thị lại cứ phải luôn luôn
tính toán? Những kẻ chỉ suốt đời tính toán là những kẻ tự làm khổ thân suốt
đời... Điền vẫn trách vợ Điền như thế đấy. Điền có ngờ đâu chính Điền
cùng một tật. Và ngay lúc này đây, lúc ngồi ngắm giăng để tạm quên những
cái lo nhỏ nhen của kiếp người, Điền cũng còn tính vẩn vơ. Điền thấy giời
rộng quá và sao nhiều quá. Điền nhớ đến câu thơ của một thi sĩ Tây phương
ví khoảng trời sao như một cánh đồng. Nếu trời là một cánh đồng thì cánh
đồng ấy thật bao la. Và Điền chỉ cần được một mảnh bằng cái mảng ở sau
nóc nhà Điền kia, cũng đủ cho Điền không còn phải lo sinh kế nữa. Điền sẽ
trao cho vợ Điền cai quản. Còn Điền lúc ấy có thể rảnh rang theo đuổi cái
mộng của Điền...
Đó là một cái mộng văn chương. Đã có một thời, Điền chăm chỉ đọc
sách, viết văn. Điền náo nức muốn trở nên một văn sĩ. Điền sẽ nguyện cam
chịu tất cả những thiếu thốn, đọa đày mà văn nhân nước mình phải chịu.
Điền vẫn thường bảo với mọi người bạn cùng chí hướng: Điền sẵn lòng từ
chối một chỗ làm kiếm mỗi tháng hàng trăm bạc, nếu có thể kiếm được
năm đồng bạc về nghề văn... Nhưng viết luôn mấy năm trời, Điền chẳng
kiếm được đồng nào. Trong khi ấy Điền vẫn phải ăn. Nhà Điền kiết xác xơ.
Các em Điền không được đi học. Mà cũng không được ăn no nữa. Sự túng
thiếu đưa đến bao nhiêu là lục đục. Bố Điền bỏ nhà đi. Mẹ Điền gồng thuê,
gánh mướn kiếm tiền nuôi hai đứa con thơ. Những đứa con lớn, đứa đi ở bế
em, đứa đi ở chăn trâu, đứa đi xin những cái hoa chuối, những nắm khoai
đội đi chợ xa bán để kiếm vài xu ăn cho khỏi chết. Điền thấy mình ích kỷ.
Sự nghiệp mà làm gì nữa? Bổn phận Điền phải nghĩ đến gia đình. Điền
phải nghĩ đến gia đình. Điền phải gây dựng lại gia đình. Điền phải tạm
quên cái mộng văn chương để kiếm tiền. Điền đi dạy học. Chao ôi! Dạy
học lấy mỗi tháng có hai mươi đồng. Bà mẹ Điền tưởng thế đã là phong lưu
lắm. Bà bắt Điền cưới vợ. Vợ Điền là một con nhà khá giả, lấy Điền vì
