Liễu nửa lời.
Còn Liễu, Liễu chẳng được hiểu rõ lắm những công việc của chồng,
nhưng chị yêu tính nết và phục tư cách của chồng, chị tin chồng, nên chồng
làm việc gì chị cũng cho là phải. Chị yêu những cái chồng yêu và ghét
những cái chồng ghét. Chị không bao giờ đòi hỏi chồng điều gì, mà cũng
không bao giờ ngăn cản chồng điều gì cả.
Súng nổ được độ một tuần, Kiện ở tỉnh về. Trái hẳn lại với mọi lần,
anh trốn lủi tất cả các anh em đồng chí ở làng. Sợ họ biết anh về mà kéo
đến tìm anh. Anh bảo Liễu: "Tôi muốn dành cho chúng mình vài ngày hoàn
toàn riêng của chúng mình". Kiện sắp đi xa. Anh biết rằng kháng chiến sẽ
rất gian nan. Có thể rằng giặc sẽ tràn đến làng. Giặc sẽ phá làng. Liễu sẽ
phải đem con đi tản cư xa. Rời vườn ruộng, không quen buôn bán, trong
tay không có một đồng vốn liếng, một thân đàn bà với ba đứa con thơ, rồi
Liễu sẽ ra sao? Anh trông trước thấy tất cả nỗi đau đớn khổ cực, nguy nan
đang chờ vợ con anh. Nhưng đoàn thể gọi anh đi. Đoàn thể đó là một cái gì
rất thiêng liêng đối với anh. Anh sống chết với nó. Không bao giờ anh từ
chối nó một điều gì. Nước nhà đang cần đến những bàn tay, những hy sinh.
Hy sinh không phải là không đau đớn. Đêm hôm ấy, sau khi ba đứa
con ngủ cả rồi, Kiện và Liễu nằm sát đầu nhau trên một gối, thức gần hết cả
đêm để chẳng nói gì nhiều lắm. Liễu đã nhận thấy cả lòng yêu tha thiết của
chồng đối với mình, đêm từ biệt ấy. Chị vừa sung sướng vừa buồn rũ rượi.
Tiếng súng từ đằng xa vọng lại lúc mau lúc thưa. Nằm sát bên chồng nghe
tiếng súng, chị thấy cùng với hơi nóng của chồng thấm sang người chị, một
cảm giác êm đềm và ảo não. Ôi! Chao! Hạnh phúc có thể rất dễ dàng.
Nhưng bàn tay tàn nhẫn của những kẻ lòng tham không đáy đã chụp xuống
những cuộc đời và đã gây ra tủi nhục, đau đớn, chia lìa, chết chóc! Chưa
bao giờ Liễu hiểu rõ như lúc này, câu nói hằn học của chồng vẫn nói với
chị xưa: "Chưa đuổi cổ được thằng Tây ra khỏi đất này, thì hãy khoan nói
đến hạnh phúc. Đời người dân mình chỉ là đời con chó".
