khi chẳng những trái tim Bêlôruxia, mà cả trái tim nhân loại nơi tôi đang
nhức nhối vì phải thấy cảnh sa sút tiêu điều của xứ sở ta, của cả đất nước ta,
vì phải chứng kiến bao khổ đau, bao nước mắt tuyệt vọng của các bà mẹ
bất hạnh. Không thể, quyết không thể sống mãi như thế này được, anh
Bêlôrétxki ơi! Con người vốn nhân hậu, vậy mà bị biến thành con thú.
Không ai, không một kẻ nào tự nguyện ban cho con người khả năng làm
người. Chắc hẳn, chỉ hô lên: “Hỡi những con người, hãy ôm hôn nhau!” –
chưa đủ. Bởi thế người ta mới ra đi bước lên giá treo cổ. Chẳng phải để tìm
kiếm vinh quang, chỉ vì muốn đoạn tuyệt những cắn rứt của lương tâm –
như vậy đó, nhiều khi người ta lao vào rừng sâu cứu bạn chỉ do hổ thẹn vì
nhục nhã xiết bao nếu đứng dương mắt nhìn. Họ đi, họ lạc lối, họ chết. Họ
còn dũng cảm hơn chúa Kitô, bởi họ biết rõ rằng sau khi bị đóng đinh câu
rút họ sẽ chẳng phục sinh được. Chỉ có bày quạ đen bay lượn trên thi thể
họ, và những thiếu phụ sẽ khóc than. Trước hết là những bà mẹ thiêng liêng
của họ.
Giây phút ấy, tôi thấy anh như một siêu nhân, cao quý tuyệt vời đến nỗi
tôi kinh hãi cảm thấy trước, linh cảm trước là anh sẽ chết. Những người
như thế không thể tồn tại, cái chết đang chờ họ nơi đâu? Trên cọc nhọn
trong hầm tra tấn ư? Hay trên giá treo cổ trước dân chúng? Trong chiến trận
sống mái với quân đội Sa hoàng ư? Hay bên bàn làm việc khi họ hối hả ghi
lại những tư tưởng rực lửa cuối cùng, bằng những hơi thở đứt quãng của
buồng phổi đã ruỗng nát? Hay là trong hành lang nhà tù, khi kẻ thù bắn lén
vào gáy vì không dám nhìn thẳng vào mặt họ?
Đôi mắt anh long lanh.
– Kalinôpxki
– người phụ nữ mà nếu
chỉ được nhìn một lần thì dẫu có chết cũng cam – bước lên đoạn đầu đài...
Một sắc đẹp nhường ấy mà nỡ choàng cái dây thừng bẩn thỉu vào cổ. Anh
biết không, Janốpxkaia trông hơi giống bà ta đấy. Chính vì vậy mà tôi tôn
sùng nàng. Thế mà bà ta là một quý tộc đấy. Vậy thì có lối thoát nào cho
một số anh em ta. Chỉ còn cách bước lên con đường đó nếu như không
muốn thối rữa ra... Bóp nghẹt, chém giết. Tưởng giết được hết à? Lực
