phủ, Mao sang thăm hữu nghị Liên Xô vào mùa đông 1949-50, đã bị Stalin
đón tiếp thật lạnh nhạt, ở lại đến 2 tháng trời ròng rã, chẳng đạt được một
kết quả nào đáng kể. Chỉ sau khi Mao tuyên bố ra về Stalin mới chịu ký
hiệp ước hữu nghị. Mao hiểu Nga là đối thủ nguy hiểm nhất của Trung Hoa,
nhưng không nói ra mà thôi. Phải đến đầu thập niên 1960, sự rạn vỡ quan
hệ Trung-Xô người ta mới hiểu một cách rõ ràng.
Trong những năm 1930, đi theo đại bản doanh của đảng cộng sản ở phía
bắc tỉnh Thiểm Tây, phóng viên Edgar Snow và đồng nghiệp Hoa Kỳ đã
đưa tin về sự kiện phi thường về đảng cộng sản Trung Quốc. Cũng từ đó
Mao rất coi trọng, thiện cảm với chính phủ Mỹ nhất là với nhân dân Hoa
Kỳ. Từ thập niên 1950 dù chủ trương đường lối “dựa vào Liên Xô”, thanh
niên đua nhau học tiếng Nga, nhưng Mao lại không, không những thế ông
lại học tiếng Anh. Mao nhiều lần tự hỏi “Lời nói không đi đôi với hành
động”.
Trong số cán bộ quanh Mao, làm tham gia những công việc tối mật, hầu
hết những trí thức đó kể cả tôi đều được đào tạo trong các trường Anh-Mỹ.
Mao không cho phép tuyển những trí thức, hay bất cứ cá nhân nào đào tạo
tại Liên Xô làm việc cho ông.
Chiến tranh Triều Tiên và Việt nam đã đẩy Trung Quốc và Hoa Kỳ vào
cuộc đối đầu. Một trong nhiều nguyên nhân đưa đến chiến tranh là do Hoa
Kỳ chưa hiểu rõ bản chất đích thực của Mao đối với Mỹ vì thế những người
lãnh đạo Hoa Kỳ đã coi chính quyền cộng sản Trung Quốc là kẻ thù địch.
Ngay từ cuối thập niên 1960 Mao đã làm hết sức mình để quan hệ Trung-
Mỹ được cải thiện cho đến khi Mao qua đời. Mao tuy coi Tưởng Giới
Thạch là kẻ thù nhưng vẫn đánh giá Tưởng là người yêu nước, người có
công trong mối bang giao với Hoa Kỳ. Mao từng nói: “Tưởng giới Thạch
và tôi đều chỉ công nhận một nước Trung Hoa, cả hai chúng tôi đều có ý
kiến chung về một nước Trung Hoa thống nhất”.
Cuộc đấu đá tranh giành quyền lực lãnh đạo trong nội bộ Ban chấp hành
Trung ương đảng đầy phức tạp, khó hiểu. Từ “phong trào chống tả khuynh”
năm 1957, người ta gọi là “ cuộc khủng hoàng nhóm Bành Đức Hoài chống
