chúng hết. Một khi chúng ta thật sự biết với chánh niệm tỉnh giác, là
chúng ta quét sạch mọi thứ, ngoại trừ chân Pháp hoàn toàn không còn
chút cảm giác nào về ngã. Chúng ta chỉ thấy có vô thường, khổ, và vô
ngã, không có khoái lạc hay đau đớn.
Đức Phật dạy, "Sabbe dhamma anatta – Các pháp đều vô ngã". Cả
hai pháp hữu vi và vô vi -như Niết bàn siêu việt - đều vô ngã. Chỉ có
Pháp. Điều này rất quan trọng. Không có cảm giác của ngã ở đó, nhưng
ở đó có Pháp. Đây không phải là sự tiêu diệt mà tà kiến của chủ thuyết
tận diệt đã thuyết; trái lại, đây chỉ là sự hủy diệt mọi chấp thủ vào "cái
tôi" và "cái của tôi". Tất cả những gì còn lại là sự bất tử -Pháp bất diệt,
tính chất bất tử -không còn sinh, già, bệnh, và chết. Mọi thứ vẫn còn như
trước đó, nó vẫn chưa bị mất đi đâu hết; những thứ duy nhất tiêu diệt đi
là các uế nhiễm cùng với bao khổ đau, phiền não. Đó được gọi là –sự
rỗng không (sunno) vì nó không còn mang cái nhãn ngã. Sự bất tử này là
điều kỳ diệu thật sự đã được Đức Phật khám phá ra và truyền dạy để
thức tỉnh chúng ta.
Đây là lý do tại sao việc quán niệm sâu xa vào tính chất vô thường,
khổ, và vô ngã của ngũ uẫn không uổng phí chút nào, vì cái còn lại là
Pháp tự nhiên không sanh, già, bệnh, và chết. Nó được gọi là cái không
bị trói buộc, cái rỗng không, cái vô vi: Những tên gọi này chỉ cùng một
thứ. Chúng chỉ là những tên gọi theo thông lệ mà ta rồi cũng phải tập xả
bỏ đi để ta có thể trụ vào khía cạnh tâm trống vắng các cảm giác về ngã.
Như thế những đạo, quả và Niết bàn không phải là điều ta có thể
trông mong trong một đời sống tương lai bằng cách phát triển vô số thiện
nghiệp. Một số người thường thích nêu lên rằng Đức Phật đã phải tích
lũy biết bao nhiêu phẩm hạnh -nhưng còn ta thì sao? Thử xét xem bao
nhiêu kiếp đã trôi qua mà ta vẫn còn chưa đạt được mục tiêu, tất cả chỉ vì
sự u mê của ta trong việc tiếp tục tìm cách bào chữa cho mình.
Những nguyên tắc căn bản mà Đức Phật đã dạy -như Tứ Niệm Xứ,
Tứ Diệu Đế, ba đặc tính của vô thường, khổ và vô ngã - nằm ngay tại
đây bên trong ta, vì thế hãy tiếp tục quán chiếu cho đến khi ta biết rõ
chúng. Uế nhiễm, tham ái và chấp thủ cũng là ngay tại đây bên trong ta,
vì vậy hãy quán niệm chúng cho đến khi ta đạt được sự hiểu biết chân
chính. Rồi ta có thể buông chúng, không còn bám vào chúng như là "tôi"
hay "của tôi". Bằng cách này ta sẽ được giải thoát khỏi đau khổ và ưu
phiền bên trong ta.
Đừng tiếp tục tự bào chữa bằng cách dựa vào, ví dụ như, những sức
mạnh siêu phàm của một đối tượng nào đó hay bằng cách chờ đợi sự tích
lũy các thiện nghiệp. Đừng nghĩ theo cách đó. Trái lại nên quán các uế
