vì ta không thấy nó một cách xuyên suốt, nó có thể khiến ta bị xáo trộn.
Điều này chứng tỏ ta chưa thông suốt Pháp. Ta bị kẹt vào cái vỏ bên
ngoài vì đã không phân tích sự việc trong các yếu tố của chúng.
Ngày và đêm trôi qua, nhưng không phải chỉ có chúng trôi qua.
Thân ta cũng không ngừng bị suy yếu, hư hoại. Thân này hư hoại từng
chút một với thời gian, nhưng nào ta có hay. Chỉ khi thân đã hư hoại
nhiều – khi tóc đã bạc, răng đã long - ta mới ý thức rằng thân đã già. Sự
hiểu biết này ở mức độ thô lậu và quá rõ ràng. Nhưng đối với sự biến
hoại tiệm tiến âm thầm diễn ra bên trong thì chúng ta không hề hay biết.
Kết quả là ta chấp rằng thân này là ta từng mỗi phần nhỏ của thân.
Mắt này là mắt của ta, hình sắc mà mắt thấy là ta thấy, cảm giác phát
sinh từ sự thấy là ta cảm giác. Ta không thấy chúng chỉ là các sắc, tứ đại.
Trên thực tế, chính sự giao tiếp giữa nhãn căn và sắc trần tạo thành xúc.
Tâm sở xúc là thành phần của thức: sự sanh của các tâm tạo thành các sự
thấy, nghe, ngửi, nếm, đụng chạm và ý nghĩ. Chúng ta không nhận biết
điều này, vì lý do đó nên ta chấp rằng mắt, tai, mủi, lưởi, thân, ý là ta hay
là cái của ta. Và rồi khi thân ta suy tàn, ta cảm thấy ta già; khi thân chết
và thức ngừng hoạt động, ta cảm thấy là ta chết.
Khi ta quán các thành phần riêng rẽ thì không có gì cả. Những thứ
này tự chúng không còn ý nghĩa gì nữa. Chúng chỉ là các yếu tố của thân
và tâm, không có đau hay chết. Nếu ta không thể nhập sâu xa vào sự vật
bằng cách này, ta sẽ mãi si mê, u tối. Chẳng hạn, khi ta niệm, “Jara-
dhammãmhi- thân phải chết”, điều này chỉ làm cho ta có chánh niệm và
chú ý trong những giai đoạn đầu tu tập. Tuy nhiên, khi ta đạt đến giai
đoạn của tuệ minh sát thì không có gì như thế cả. Tất cả mọi quy ước,
mọi pháp chế định đều bị vạch trần. Tất cả đều sụp đổ. Khi thân không
có tự ngã thì ta còn gì để bám víu? Các thành phần thân, thành phần tâm
cũng rỗng không về bất kỳ tự ngã nào. Ta phải thấy điều này rõ ràng,
xuyên suốt. Nếu không thì thân và tâm tập hợp lại, tạo ra một hiện hữu,
gồm cả vật chất và tinh thần, rồi ta bám vào và coi như đó chính là ta.
Tuy nhiên khi ta thấy thế gian như các thành phần, thì không có sự
chết.Và chỉ khi nào ta thấy không có sự chết, thì khi ấy ta mới thực sự
biết. Nếu ta vẫn tin rằng ta chết, thì điều đó chứng tỏ là ta vẫn chưa thấy
Pháp. Ta vẫn còn bám vào cái vỏ bên ngoài. Nếu thế thì ta mong được
thấy loại Pháp nào? Ta phải thể nhập vào bên trong sâu xa hơn; ta phải
quán niệm, mổ xẻ từng thành phần.
Ta sắp chấm dứt hợp đồng thuê căn nhà lửa này, vậy mà ta vẫn tiếp
tục chấp vào đó như là cái ngã của ta. Nó lừa dối ta vào các cảm thọ ưa,
ghét, nhưng ta vẫn mắc bẫy, vậy thì ta tu tập theo con đường nào? Tâm
