Chương 3: Đi Ngược Dòng
Ngã Và Vị Kỷ
Chúng ta phải tự quán sát bản thân và kiểm kê những cái được và
mất trong quá trình tu tập của mình ở từng giai đoạn. Sau đó chúng ta có
thể sửa đổi trong khả năng của mình, bất cứ lầm lỡ, thiếu sót nào trong
cuộc sống hằng ngày của mình. Nếu sự quán sát của chúng ta không
chính xác, tâm sẽ bắt đầu tụt hậu, rồi rơi vào vị kỷ. Chỉ khi nào ta biết rõ
từng chi tiết như thế, lúc đó ta mới có thể giữ cho căn bệnh ích kỷ này
không phát tán vi trùng của nó đi khắp nơi.
Đó là lý do tại sao chúng ta phải luôn quán sát nội tâm. Nếu chúng
ta lơ là, để cho cảm giác của ngã khởi lên, thì ta phải nhanh chóng dập
tắt nó, nhất là khi nó khởi lên mạnh mẽ. Nhưng dầu nó có khởi lên một
cách yếu ớt, chúng ta cũng phải cố gắng nắm bắt cho được nó, vì nếu căn
bệnh nội tâm này không được chữa trị rốt ráo, thì sự tu tập của chúng ta
không đúng theo giáo Pháp của Phật.
Vì thế chúng ta cần phải quán sát bản thân thấu đáo, bắt đầu với
năm và tám giới. Thông thường, giới luật có thể giúp ta giảm bớt tâm ích
kỷ ở giai đoạn sơ khởi, và thúc đẩy định ở giai đoạn cao hơn. Điều này
tất cả chúng ta ai cũng biết. Tuy nhiên, rốt ráo hơn là chúng ta phải sử
dụng tâm chánh niệm tỉnh giác để xóa sạch ‘cái ngã’ phát sinh từ sự
không thấy được chân lý của vô thường, khổ và vô ngã. Đây là những đề
mục thiền quán mà chúng ta cần quán chiếu đi, quán chiếu lại trong tâm.
Khi chúng ta ngày càng quan tâm đến vấn đề này, chúng ta có thể
bắt đầu hủy diệt uế nhiễm, tham ái và chấp thủ, cùng với cảm giác về
ngã dưới nhiều hình thức – trước tiên cũng do vô minh mà ta khởi tâm
bám víu vào những thứ không thường hằng và không thể tin cậy.
Căn bệnh này khó chữa chỉ vì chúng ta thích quán sát người khác
hơn là quán sát bản thân chúng ta!Hành động hướng vào bên trong, tự
quán sát, để bắt gặp cái bóng của ‘ngã’ ẩn náu sâu kín bên trong, đòi hỏi
tâm chánh niệm tỉnh giác mạnh mẽ, vững chãi. Ngay như thế, điều này
cũng không dễ dàng, vì chúng ta có khuynh hướng chỉ nhìn thấy những
ảo tưởng của ngã. Vì thế chúng ta phải quán sát kỹ nhiều ngụy trang
khác nhau mà ngã tưởng có thể tạo ra. Ngược lại, nếu chúng ta không
quán chiếu thấu đáo, thì tâm ta sẽ lang thang, lạc lối và cuối cùng lại làm
mạnh thêm cái ngã thay vì làm cho nó yếu đi.
