Những kẻ còn bám vào sắc, thọ, tưởng, hành và thức như là ngã cần
phải quán niệm cho đến khi thấy rằng sắc là khổ, thọ là khổ, tưởng là
khổ, hành là khổ, thức là khổ - tóm lại, danh là khổ và sắc cũng vậy, hay
nói theo danh từ dễ hiểu hơn, thân là khổ và tâm cũng thế. Ta phải niệm
về khổ. Một khi ta có thể thấy khổ một cách thông suốt, từ mức độ thô
đến tế, ta sẽ có thể vượt lên trên khoái lạc và đau đớn bởi vì ta đã buông
bỏ chúng. Nhưng nếu ta còn chưa hoàn toàn hiểu được khổ, ta vẫn còn
ao ước khoái lạc và càng ao ước, ta càng khổ.
Điều này cũng đúng đối với sự an lạc do tâm yên tĩnh mang lại. Nếu
ta để cho tâm bám vào đó, ta cũng giống như người nghiện ma túy: mỗi
khi thèm muốn nổi lên, ta dùng thuốc và nghĩ là ta sung sướng. Nhưng
còn về chuyện sự thèm muốn liên tục tạo ra bao nhiêu đau khổ, ta không
có đủ thông minh để thấy. Ta chỉ thấy được một điều là nếu ta có thể sử
dụng thuốc bất cứ lúc nào ta muốn, là ta hài lòng.
Đây là lý do tại sao người ta không thể từ bỏ sự nghiện ngập của
mình. Họ sa lầy vào cảm giác khoái lạc khi sử dụng thuốc. Họ đang hấp
thụ dục lạc và cứ muốn thêm mãi, vì chỉ khi nào họ hấp thụ thêm vào, thì
thèm khát của họ mới giảm bớt. Nhưng chẳng bao lâu cơn đói khát quay
trở lại, nên họ vẫn còn muốn thêm. Họ tiếp tục hấp thụ dục lạc, kích
động tâm, nhưng họ không thấy bất cứ sự tai hại hay đau khổ nào trong
đó. Trái lại, họ còn bảo họ sung sướng. Họ cảm thấy hết sức khoái lạc
khi thỏa mãn được sự khát khao mãnh liệt. Đấy chính là điều họ nói.
Những kẻ còn đầy uế nhiễm, mà trí tuệ thì nông cạn, không thấy được
dục vọng, khát khao là đau khổ, vì vậy họ không biết làm thế nào để
tránh xa chúng. Ngay khi họ có được điều mong muốn, thì khát khao qua
đi. Nhưng rồi nó trở lại, nên họ lại muốn thêm. Nó trở lại nữa, họ lại
muốn thêm nữa và cứ lặp đi lặp lại như thế mãi một cách mù quáng đến
nỗi họ không còn ý thức được gì nữa.
Tuy nhiên, người có trí lại nghĩ: "Tại sao dục vọng khởi lên. Tại sao
ta phải thỏa mãn nó? Khi nó trở lại, tại sao ta cứ phải thỏa mãn nó
mãi?" Rồi khi họ ý thức được rằng chính ái dục là cái mà họ phải đối
phó và rằng nếu diệt trừ được điều duy nhất này, họ sẽ không còn cảm
thấy bị khuấy nhiễu bởi điều gì và sẽ không còn phải đau khổ vì ái dục
nữa; đấy là lúc họ có thể thật sự đạt được giải thoát khỏi đau khổ và
phiền não. Nhưng thường chúng ta không nhìn sự việc dưới khía cạnh
này vì chúng ta vẫn còn cảm thấy thích thú hưởng thụ vật chất. Đó là lý
do tại sao ta khó từ bỏ ái dục. Chúng ta chỉ biết làm sao để ăn miếng
mồi, vì thế chúng ta không dám thử nhả nó ra -giống như người thích ăn
