Tổ Gascogne do Phô-rô-pông chỉ huy là mũi nhọn xông xáo nhất trong
các tổ tình báo ấy. Nó đã áp sát thị trấn tỉnh lỵ Lào Cai từ ngày Việt Nam
Quốc dân Đảng từ miền xuôi thua chạy, dồn cục về đây. Nó gây cơ sở và
trú quân rất kín trong một cái ấp có tên là Sin Tiền của bào trưởng đại địa
chủ, bố đẻ của Xi Xám Mần, con rể Nông Vĩnh Yêng, sĩ quan tham mưu
quân đoàn 93 của tướng Long Vân.
Bốn mươi chín tuổi, cao lớn, vai u đầy, mặt dài, râu cằm vàng màu sợi
thuốc lá, chỉ cần thêm một cái áo thụng đen và một cái mũ nan rộng vành
nữa là Phô-rô-pông trở thành một ông cố đạo. Phô-rô-pông có những đặc
điểm của một ông cố thật: hiểu biết uyên bác, biết giấu che sự nham hiểm
sâu xa dưới cái vỏ nhân từ, hiền hậu. Y có thêm những đức tính của một sĩ
quan: xông xáo, dũng mãnh, quyền biến. Lại có thể đóng vai một học giả
về dân tộc học. Đồng thời có năng lực dẫn dụ, khêu gợi, kích thích nỗ lực
của những kẻ dưới quyền. Y là một “con cáo khôn ngoan” như bạn bè y
thường gọi, “không bao giờ đặt chân mà không biết mình sẽ đi đến đâu”.
Chiều nay, ngồi trên cái mỏm đồi trong ấp Sin Tiền nhìn sang bên kia
con sông biên giới, thị trấn tỉnh lỵ Lào Cai trong buổi hoàng hôn, Phô-rô-
pông có cảm giác mình như là một nhà khảo cổ đang đi tìm hình bóng của
quá vãng, lòng thấm đượm nỗi nuối tiếc và tự hào.
Khó có một sĩ quan cấp úy nào mà lại có thể hiểu đất nước, con người
miền thượng du nước Việt này sâu sắc như Phô-rô-pông. Xuất thân từ một
gia đình học giả, ngay từ thuở thiếu thời y đã tỏ ra có những khả năng nối
nghiệp cha ông. Tốt nghiệp cử nhân triết, cử nhân văn chương, Phô-rô-
pông vào trường võ bị Xanh-xia năm hai mươi hai tuổi. Không lấy vợ, ra
trường y tình nguyện sang Đông Dương lập nghiệp.
Thoạt đầu người ta cử y sang Lào, đồn trấn ở một đồn biên phòng miền
núi. Gần chục năm trời, mọi việc đều trôi đi êm ả. Cho đến năm 1940, đùng
cái, y bị đổi đi. Ông đội Cơ, người hầu cận y, kể: Phô-rô-pông bắt tình với
vợ một thổ ty bên Lào. Vợ y — một gái Thái, ghen nồng ghen nã. Y nổi
máu điên, bắn chết vợ.
Câu chuyện dựng lên để xóa mờ một tính cách của y, hạ y xuống hàng
một tên sĩ quan thực dân võ biền tầm thường. Nhưng y đâu có phải thế. Y
