báo hiệu Pao đã dứt khoát chuyển sang một giai đoạn phát triển mới. Pao
trung thực, đôn hậu, hiền lành, trong sáng. Không! Không chỉ có thế.
Những nỗi đau đã tận mắt thấy, và những cuộc giao tiếp với những chiến sĩ
cách mạng đã khiến cái mầm khỏe khoắn, tốt đẹp có sẵn trong người Pao
phá vỡ lớp vỏ cứng, bật dậy. Pao đã nhìn rõ bọn bất lương đê tiện và những
người lương thiện cao quý. Đã biết tới thói tham lam, bạo ngược, cũng như
lòng yêu thương nhân hậu, vị tha của những người quanh Pao, Pao đã nhìn
ra, Pao đã phân biệt rõ ràng tên tay sai và người chiến sĩ cách mạng. Pao đã
hiểu ra cái nguyên nhân của bao cảnh đời bần cùng, khốn khổ, và những
ước vọng đẹp đẽ của người chiến sĩ cách mạng đã bắt đầu nẩy nở trong
Pao, Pao vốn giầu lòng thương người nghèo khổ, sẵn sàng chở che bênh
vực những người yếu đuối, khốn cùng.
“Thu bắp về, bán trả nợ Giàng Ly Trang, thêm tiền xin cưới Seo Ly. Rồi
ta xuống châu xem tình hình thế nào”.
Nghĩ tới hạnh phúc và dự định mới mẻ, Pao lại thêm sức ở đôi tay, ở đôi
chân. Đường cày thoáng lúc đã lên tới đỉnh đồi. Sườn đồi ngờm ngợp đất
cuộn, trải nghiêng mênh mang. Nắng đứng. Bóng con diều hâu như một
tấm khăn đen mềm mại liệng tròn.
— Pao ơi! Pao ơi...!
Pao dừng cày. Bầu trời chỉ có gió lướt thướt bỗng vọng dài tiếng ai gọi.
Pao nhìn xuống chân đồi. Một phụ nữ đứng cạnh một bó củi to hơn người
chị, cao hơn người chị.
Người phụ nữ bỏ bó củi, theo những vệt cày, chạy ngược lên. Chị vấp
ngã. Chị lại đứng dậy. Chị bò trên các mô đá.
Pao cắm cái cày, chạy xuống. Đất lăn tròn tảng lớn, hòn nhỏ.
— Seo Cả!
Người phụ nữ đứng cạnh mô đá, mắt buồn lo bợt như hai vệt sáp. Mất
con ngựa, chị không được là gái gầu phàng nữa. Chị trở thành người ăn
người ở trong nhà Giàng Ly Trang rồi. Đời người sao khổ nhục như đời con
trâu thế! Là vợ Seo Cấu, bị Seo Cấu hành hạ tàn tệ. Bây giờ lại thế này.
Nước chảy được nước chảy. Đất không chảy được đất đứng... đời con gái là
