Hai ngọn đèn dầu hỏa đã được thắp. Một ngọn đặt ở bàn nước, một ngọn
ông Bằng cầm theo, leo lên cái gác lửng. Hơn nửa tháng trời bị giam, căn
gác quạnh hơi người, lạnh tanh, mạng nhện kéo tơ ngang dọc, giờ ông mới
lên quét dọn, sắp xếp lại được. Ông bê bồn hoa quý ra cái ô cửa trổ ở đầu
hồi. Đóa hoa quỳnh nở trong đêm vắng ông, nay đã héo quắt. Bụi phủ một
lớp mỏng trên cái giá sách, ông nhận ra thế vì sờ lên mặt giá thấy nhơm
nhớp bàn tay. Lôi từng cuốn ra, nâng lên, ông chúm miệng thổi bụi và khe
khẽ vỗ vào mặt bìa cuốn sách. Ôi những cuốn sách rất nâng niu của ông
cha; Bộ Bắc sử, bộ Khang Hy tự diễn, cuốn sách thuốc, cuốn địa lý, bộ
Đường thi, Tình sử, Liêu trai và quyển Kiều, quyển Hoa tiên. Bóng hình
ông cha ông như phảng phất hiện lên quanh quất nơi đây.
Xếp xong giá sách, ông Bằng chống cái liếp che ô cửa sổ đầu hồi. Trời
đã vào tối. Cái xóm lao động vào cữ nhộn nhịp. Đấy là lúc người đi thả bè
gỗ, đi lấy củi, đi cắt cỏ, đi bán công... đã về và những đàn ngựa thồ từ các
xã lân cận ra họp chợ sớm mai đã rình rịch gõ móng đi tới. Trong những
túp nhà ụp sụp, đã thắp lên những ngọn đèn dầu ta đỏ quạch. Tràn ngựa rộn
tiếng ngựa hí, tiếng dao thái cỏ ngựa sằn sặt gấp gấp, tiếng xô nước đổ ào
vào máng lẫn tiếng người gắt gỏng, kêu than, chửi bới không phút nào
ngừng.
Thói quen ở cả cặp mắt, ở cả lỗ tai. Những âm thanh ấy khiến ông Bằng
lặng người vì bồi hồi cảm động. Ông ngồi yên không động đậy đến mấy
phút. Thế là ông đã được trở về! Vũ Khanh đã cho người đến tận nhà giam
"xin lỗi" ông, trò chuyện với ông một hồi và sau đó, bọn sĩ quan đã "hộ
tống" ông về tới tận căn nhà này. Trong cuộc đời công chức của ông, đối
đáp với các thế lực hắc ám không chỉ có lần này, ông không phải là loại
công chức già an phận. Nhưng lần này có lẽ là lần quyết liệt nhất, kỳ lạ
nhất. Quyết liệt không chỉ là ở chỗ Lộc đã dùng roi, dùng gậy đánh ông.
Quyết liệt chủ yếu là ở chỗ ông đã nghiến răng chịu đựng không chỉ là để
bảo vệ cái nhân cách không chịu cúi luồn trước phường giá áo túi cơm, mà
còn là để gìn giữ một tín điều thiêng liêng cao cả của mình. Ồ, chính là ở
căn gác xép này, người chiến sĩ cách mạng ấy, anh Lê Chính đã ẩn náu
trong sự che chở của ông. Lê Chính là người của Cách mạng, người của
